Hepimiz biliyoruz ki 21. yüzyılda gelişen teknoloji ve bilimle birçok hastalığın tedavisi mümkün kılınmıştır. Farklı tedavilerle birlikte farklı ilaçlarda bulunmuştur. Kök hücrede bunlardan bir parça olup günümüzde çokça tutulan ve üzerinde durulan bir tedavi yöntemidir. Kök hücreyi yakından incelemeye ne dersiniz?
Hücre
Öncelikle vücudumuzda hücreden bahsedersek hücreler protein ve nükleik asitler gibi bir çok biyomolekül içeren bir membran içinde yer alan sitoplazmadan oluşur. Vücudumuzdaki yerini bir örnekle açıklayabiliriz. Vücudumuzu bir inşaat gibi düşünelim, inşaatı yapmak için tuğlaları dizersiniz ve üstüne beton dökersiniz vücudumuzu bir inşaat gibi düşünürsek tuğlalar hücre konumunu alırlar. İnsanlarda 10 trilyondan fazla hücre bulunmaktadır. Hücre 1665 yılında astronom ve matematikçi Robert Hooke tarafından keşfedilmiştir.
Kök Hücre
Kök hücreler özelleşmiş hücrelerdir. Aslında özel bir işe veya fonksiyona sahip değildirler. Deri hücreleri vücudumuzu korurken, kas hücreleri kasılır, sinir hücreleri sinyal gönderir. Oysa kök hücrelerinin özel bir donanımı veya fonksiyonu yoktur. Fakat olağanüstü bir potansiyeli vardır. Kök hücrelere dönüşebilir. Vücudumuzun kullanılmış hücreleri öldüğünde kök hücre kullanılarak yenisini yapabilir. Bu durum vejetatif üremeye benzetilebilir.
Örneğin vejetatif üremeyle üreyen bir ağaç düşünün bir dalı koparılıp ekildiğinde o ağaçla aynı özelliği ve aynı genetik yapıyı oluşturan bir ağaç olur. Başka bir örnek vericek olusak vücudumuzdaki bağırsakların iç örtüsünün işlevini yerine getirmediğini varsayalım.
Bağırsaklarımıza kök hücre tedavisi uygulandığında örneğin her dört saattte bir hasarlı olan bölgeyi tamamen değiştirir. Ve buradaki yıpranmış hücreleri yenileriyle değiştirir. Kök hücre mitoz bölünmeyle özelleşmiş hücre tiplerine farklılalaşabilen ve daha fazla kök hücre üretmek için kendini yenileme yeteneğine sahip olan, bütün çok hücreli canlıların doku ve organlarını oluşturan ana hücre tipleridir.
Kök Hücreyi Diğer Hücrelerden Ayıran Özellikler
Normal Vücut Hücresi
- Sınırlı sayıda çoğalabilir ya da hiç çoğalmazlar.
- Bir görevi yapmak üzere özelleşmişlerdir.
- Bir başka hücre tipine dönüşemezler.
Kök Hücre
- Neredeyse sonsuza dek bölünür ve çoğalabilirler.
- Özelleşmemişlerdir(farklılaşmamış).
- Özelleşmiş(farklılaşmış) hücrelere dönüşebilirler.
Kök Hücre Türleri
Farklılaşma Özelliklerine Göre
- Totipotent hücre
- pluripotent hücre
- Multipotent hücre
Elde Edildikleri Yere Göre
- Embriyonel kök hücre
- Erişkin kök hücre
- Fetüs kök hücre
Farklılaşma Özelliklerine Göre
Totipotent Hücre
Totipotent hücre vücudun tüm organ ve dokularına dönüşebilir. Gelişmenin ileri evrelerinde pluripotent hücrelere dönüşebilirler.
Pluripotent Hücre
Totipotent hücrelerin soyundan gelen pluripotent hücreler, blastokistin iç hücre kütlesinde yer alırlar ve ileride canlıyı oluşturacak tüm hücre ve doku tiplerine kaynaklık yaparlar.
Multipotent Hücre
Bu hücreler gelişmenin daha ileri evresine ait hücrelerdir ve özelleşmiş hücre tiplerine dönüşebilirler. Örneğin, multipotent bir kan hücresi diğer özelleşmiş kan hücrelerine dönüşebilirler.
Elde Edildikleri Yere Göre
Embriyonik Kök Hücre
Embriyonik kök hücreler blastokist evresindeki bir embriyonun iç hücre kitlesinden elde edilirler . in-vitro fertilizasyon sonucu fertilize olmuş ve bağışlanmış bir yumurtadan elde edilir.
4-5 günlük embriyo blastokist adını alır. Eğer blastokistin bir blastokistin bir köşesinde 30 kadar hücreden oluşan iç hücre kitlesi alınıp kültür ortamında bekletilirse EKH oluşur.
Erişkin Kök Hücre
2 önemli özelliği vardır. Birincisi , uzun süre kendilerini kopyalayabilme özelliğine sahiptirler. İkincisi, özel bir fonksiyonu ve morfolojisi olan spesifik bir hücreye dönüşebilirler.
Bu hücreler, plesenta olarak adlandırdığımız bebeği besleyen organdan, göbek kordon kanından ve yetişkin kişilerin vücutlarından elde edilir.
Fetüs Kök Hücre
Düşük yapan kadınlardan elde edilen ve sınırsız sayıda bölünebilip, kendini yenileme özelliğine sahip olan kök hücre tipleridir. Bu hücreler, pluripotent yapıda yani gerekli koşullar sağlandığında çeşitli hücre tiplerine dönüşebilirler.
Kök Hücrenin Kullanıldığı Hastalıklar
- Nörodejeneratif hastalıklar( Kas ve sinir hastalıklarında çok büyük beklentileri olan hastalık grupları)
- Organ yetmezlikleri( Nakil bekleyen hastalar için çok önemli)
- Otoimmün hastalıklar( Diyabet, crohn ve Ms gibi hastalıklarda)
- Kanser hastalıkları
- Bağışıklık yetmezliği
- Kemik iliği hastalıkları
- Kalıtsal kan hastalıkları
- Doğuştan gelen metabolik düzensizlikler vb.
