Mikotoksin Nedir?
Mikotoksin’in anlamı “mycos” ve “toxicum” dan gelmektedir. Mycos, Yunanca’da mantar ve Toxicum, Latince’de zehir anlamına gelmektedir. Yani bazı gıda çeşitlerinde üreyebilen küf çeşitleri diyebiliriz. Ancak bilinmelidir ki büyün küfler zehirli değillerdir. 5 çeşit mikotoksin grubu vardır. Bunlar: Deoksinivalenol/Nivalenol, Zearalenon, Okratoksin, Fumonisinler ve Aflatoksinler’dir.
Aflatoksinler Nedir ve Çeşitleri
Aflatoksinler belirli küfler tarafından üretilen, insanlar ve hayvanlarda toksik etkileri olan maddelerdir ve uygun nem ve ısıda Aspergillus flavus, Aspergillus parasiticus, Penicillium ve Rhizopus türü mantarlar tarafından üretilirler.
Aflatoksinlerin başlıca 6 çeşidi vardır. Bunlar; B1, B2, G1, G2, M1 ve M2’dir. Bunlardan en toksik olanu B1 olarak bilinmektedir.
Aflatoksinler bağışıklık sistemini baskılar, mutajen, teratojen ve karsinojendirler. Ve başlıca hedef organı karaciğerdir.
Aflatoksinler Nasıl Bulaşır?
Aflatoksinler gıdalar yoluyla insan vücuduna girmektedirler. Bu doğrudan veya dolaylı yolla olabilir. Örneğin tahıllar yoluyla doğrudan vücuda girerken, toksinli yem ürünlerini tüketen hayvanların et, yumurta ve sütlerinden faydalandığımızda da vücuda girişi sağlanabilir.
Aflatoksin İçeren Besinler
Aflatoksinler; kuru meyvelerde, baharatlarda, işlenmemiş bitkisel yağlarda, incirde, kahve çekirdeğinde, yer fıstığı, kurutulmuş hindistan cevizi içi ve soya fasulyesi, mısır, pirinç ve buğdayda bulunabilir. Ayrıca kontamine yemler tüketen hayvanların et, süt ve yumurtaları da aflatoksinler olarak birer kaynaktır. Yoğurt, bebek mamaları da aynı zamanda aflatoksin kaynağı olabilirler.
Annenin diyeti ile aflatoksin aldığında da anne sütüne aflatoksin karıştığı bazı çalışmalarda gösterilmiştir. Bu da bebeklerin de aflatoksine maruz kalma durumunun varlığını göstermektedir. Bu yüzden gebelerin ve emziklilerin diyetlerine de aflatoksin içeren besinler için ayrıca dikkat edilmesi gerektiğinin altı çizilmelidir.
Bebek Gıdalarındaki Aflatoksinler
Bebekler aflatoksin maruziyeti yüzünden sağlık riskine girmeleri yetişkinlerden 3 kat daha fazladır. Maalesef ki bazı bebek mamalarında da aflatoksin içerdiği tespit edilmiştir. Aflatoksin bebeklerde bağışıklık baskılanmasına, karaciğer hastalıklarına, kronik hastalıklara neden olur. Ayrıca bir protein-enerji malnutrisyonu olan, bebeklerin yetersiz büyümesine, beslenmesine neden olan kwashiorkora da neden olur. Hatta yukarıda anlattığımız gibi aflatoksinlerin kanserojen etkileri de vardır. Bu yüzden burada gıda güvenliği devreye girmektedir. Ayrıca besin güvenliği ile ilgili yazımıza da buradan ulaşabilirsiniz: Besin Güvenliği Nedir ve Nasıl Sağlanır? . Bu yüzden üretilen bebek mamalarının mutlak suretle denetlenmesi gerekmektedir.
Yaklaşık 20 ülkede bebek mamaları için belirli derecede mikotoksin içeriği bulundurmaları ile ilgili yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Bizde de Türk Gıda Kodeksi’nde bulaşanlar ile ilgili maddelerde aflatoksinin limitleri belirlenmiştir.
Aflatoksinden Korunma Yolları
Aflatoksinlerden korunmak için belli başlı korunma yolları mevcuttur. Bunlar örneğin;
- Üreticiler ve tüketiciler bilinçlendirilebilir.
- Hayvan yemlerinin aflatoksin içeriğine dikkat edilebilir.
- Süt, yoğurt gibi gıdaların işlenmesi sırasında proseslere dikkat edilmelidir. Tesis temiz olmalıdır.
Kaynakça
- DİNLEYİCİ, M., KILIÇ YILDIRIM, G., AYDEMİR, Ö., BARSAN KAYA, T., ÇARMAN, K. B., (2018). Anne Sütü Aflatoksin M1 (AFM1) Düzeyleri ve Annenin Beslenme Alışkanlıkları ile İlişkisinin Değerlendirilmesi. Osmangazi Tıp Dergisi, 40(3):86-91.
- ER DEMİRHAN, B., DEMİRHAN, B., YENTÜR, G., (2017). Bebek Gıdalarında Aflatoksin Varlığının Önemi. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2(1): 01-08.
- DEVECİ O., SEZGİN, E.,. Akademik Gıda Dergisi. 11-16.
- MEHENKTAŞ, C., (2019). Süt ve Süt Ürünlerinde Aflatoksin M1. Akademik Gıda. 17(3): 439-443.