Farkındalık hem içsel süreçleri hem de dıştan gelen çevresel faktörleri beraberinde barındıran mental, duygusal ve fiziksel olarak tam olarak o anda olduğunun farkında olmayı içeren bir süreçtir.
Yeme farkındalığı ise açlığın hissedilmesi ile birlikte o an durmak, düşünmek ve sonrasında harekete geçmek yediklerinin farkında olmak bilinçli tüketmek anlamına gelmektedir.
Yeme farkındalığının amacı tüketilen besinin her bir tüketim anında (her lokmada) ‘ilk ısırık’ tadını yeniden yaratmaktır. Böylece bireyin vücut ağırlığından ya da beslenme durumundan etkilenmeksizin tüketilen besinin farkında olarak daha sağlıklı ve doyurucu seçimler yapmasını sağlanabilmektedir. Bütün duyuların kullanılması gereken süreçte hem bireyi tatmin ederek hem de bedeni doyurarak doygunluk sürecini tanımlamak yeme farkındalığının önemli bir parçasıdır.
Yeme farkındalığı birçok sağlık durumları ile ilişkilendirilmiş olsa da yeme farkındalığı kapsamında özellikle porsiyon kontrolünü sağlama, duygusal yemeyi engelleme, aşırı yemeyi durdurabilme gibi içsel ve dışsal faktörler ile vücut ağırlığı yönetiminde önemli rol oynamaktadır.
Yapılan bir araştırmada, farkındalık ve kendini sevme durumu yüksek olarak belirlenen bireylerde vücut ağırlığındaki azalışın daha fazla olduğu ayrıca negatif otomatik düşüncelerle vücut ağırlığı kazanımı arasında güçlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.
Yeme Farkındalığı Egzersizi
Yeme farkındalığı alanındaki önemli isimler arasında yer alan Jon Kabat Zinn’in farkındalıkla yeme üzerine bir kuru üzüm tanesini yeme uygulaması en bilinen egzersizlerden biridir.
- Bir kuru üzüm alın ve önünüze koyun.
- Bu gezegene yeni bırakıldığınızı ve nerede olduğunuz hakkında hiçbir şey bilmediğinizi hayal edin. Derin nefes alın ve gevşeyin.
- Kuru üzümlere bakın ve elinize alın.
- Ağırlığını hissedin.
- Yüzeyini inceleyin ,çeşitli sırtlar, parlak kısımlar, donuk kısımlar; ilk kez görüyormuş gibi bu garip nesneye bakın.
- Bu nesneyi koklayın ve nasıl tepki verdiğinizi fark edin.
- Kuru üzümü parmaklarınızın arasında yuvarlayın ve nasıl ses çıkardığını dinleyin. Yapışkanlığına dikkat edin.
- Bu nesne hakkında ne hissettiğinizi fark edin.
- Kuru üzümü dudaklarınızın arasına yerleştirin ve birkaç dakika orada tutun.
- Ağzınıza geri dönmesine izin verin, ancak henüz çiğnemeyin, yuvarlayın. Dilinizin hareketini izleyin. Isırmadan önce en az 10 saniye bekleyip, bu sırada gözleminize devam edin.
- Sadece bir kez ısır. Ne farkettin?
- Her bir ısırığın ne getirdiğini fark ederek yavaşça çiğnemeye başlayın.
- Kuru üzümleri yutmadan önce tamamen sıvılaşana kadar çiğneyin.
- Yuttuktan sonra, yaşadıklarınızın sonucunu fark etmek için gözlerinizi birkaç dakika kapatın.
Kuru üzüm egzersizi, an be an deneyimin çeşitli yönlerine odaklanma ve yeme farkındalığı için harika bir örneğidir. Görme, ses, koku, dokunma ve tat gibi duyusal deneyimlere odaklanma, o anda yiyeceğin tam farkındalığını sağlar. Bu süreç size ne deneyimlemeniz gerektiğini söylemez; sadece kendi deneyiminizi fark ettiğinizi gösterir.
Yeme farkındalığı, herhangi bir diyet veya yeme planı için gerekli olana benzer bir davranış değişikliği taahhüdü gerektiren bir uygulamadır; diyetin özünde dikkat etme ihtiyacı vardır. Dikkatli yemenin temel faydasının kilo kaybı olmadığını tekrar belirtmek gerekir. Fakat dikkatli yemeyi düzenli bir uygulama olarak benimseyen kişiler fazla kilolarını verebilir.
