Hayvanlarda da üreme olayı için öncelikle eşey hücrelerinin oluşumu gerçekleşir. Erkek üreme organında sperm, dişi üreme organında yumurta üretilir. Ancak döllenme ve gelişme olayları gerçekleştiği yere göre farklılık gösterir. Canlılarda döllenmiş yumurtanın geliştiği yer de farklılık gösterir. Bazı canlılarda zigot vücut dışında gelişirken, bazı canlılarda ise ana canlının vücudunda gerçekleşir. Omurgalılardan balık, kurbağa, sürüngen ve kuşlarda döllenmiş yumurta vücut dışında gelişir. Dış gelişme görülen canlılarda yumurta tarafından beslenme ve koruma gerçekleşir. İnsanlarda ise iç gelişme görülür. Anne karnında fetüs korunur.
Sadece ABD’de her yıl 30 bin bebek çok erken yani hamileliğin 23 ila 26. haftalarında doğuyor. Bu bebeklerin akciğerleri havayla temas edecek kadar gelişmiş olmadığı için yaklaşık yüzde 70’i hayatnı kaybediyor, yaşayabilenlerin çoğu ise engelli kalıyor.
Erken doğumlar, anne vücudu dışındaki yavrular için yoğun bir bakım desteği gerektirir. Doğumdan sonra hayatta kalan bebekler, mekanik ventilasyon (havalandırma), ilaçlar, beslenme ve sıvı desteğine ihtiyaç duyarlar. Eğer ki yoğun bakım ünitesinden çıkarılırsa, bebeklerin çoğu hâlâ organ sistemlerinin tam gelişmemesinden kaynaklanan bir dizi sağlık sorunuyla karşılaşır.
Ama artık günümüz teknolojisi sayesinde erken doğan bebeklerin, sağlıklı bir şekilde gelişimini tamamlaması için yapay rahim çalışmaları yapılıyor.
Yavruların doğal doğumdan aylar önce, uterus benzeri bir çevrede gelişimini tamamlamasını ve “doğum” yapılmasını mümkün kılan dış ortam rahmine; araştırmacılar, “Biobag” (biotorba) ismini veriyorlar.
Biobag, aslında tam anlamıyla bir rahim gibi değildir, fakat bir rahimde bulunan bazı kilit önemdeki benzer parçaları bulunduruyor. Cenini saran ve onu dış dünyadan koruyan temiz bir plastik torba, tıpkı uterusta olduğu gibi bir görev üstleniyor. Torbada içerisindeki elektrolit solüsyonu tıpkı uterustaki amniyotik sıvıya benzer bir işlev görüyor. Bunun yanı sıra fetüsün kanını dolaştırması; oksijen ve karbondioksit değişimi yapması için transfer boruları bulunuyor.
Premature doğumlar, bazı çocuklarda ölüme sebebiyet vermektedir. Araştırmacılara göre, Biobag, aşırı erken doğmuş bebekler için uygun bakım ve gelişim ortamını sağlayacak şekilde geliştirilebilir.
Biobag Nasıl Çalışır?
Bilim insanları, yıllardır premature bir bebeğin gelişimini sürdürmesi için daha doğal bir ortam oluşturacak yapay bir rahim geliştirmeye çalışıyor. Bu süreçte de bazı zorluklar ortaya çıkıyor. Bunlardan en önemlisi de; kan dolaşımıdır. Anneyi fetusa bağlayan, kan akışını ve oksijen-karbondioksit değişimini sağlayan karmaşık dolaşım sistemini yeniden yaratmak oldukça zorlayıcıdır. Çünkü kan, yavruya yeterli basınçta sağlanmalıdır, dolayısıyla fazla bir basınç yavruya kalbine zarar verebilir.
Bu sorunu çözmek için, araştırmacılar, pompasız bir dolaşım sistemi oluşturdular. Ekip, fetusun göbek bağı kan damarlarını yeni bir oksijenatör çeşidine bağladı ve kanın sistem üzerinden düzgün bir şekilde hareketini mümkün hale getirdi. Aslında sistem, bebeğin kalp atışının, başka bir pompa olmadan kan akışına güç sağlamak için yeterli olmasını sağladı.
Çözülmesi gereken bir başka sorun ise, açık inkübatörlerde premature bebeklerin yenidoğan yoğun bakım ünitesinde karşılaştığı enfeksiyon riskidir. İşte bu soruna da, torba ve yapay amniyotik sıvı ile çözüm bulundu. Sıvı, tıpkı uterusta olduğu gibi torbanın içine giriyor ve içerideki atıkları alarak boşaltılıyor. Bu da, bebeği hastanede bulaşıcı mikroplardan korumak ve fetusun gelişen akciğerlerini sıvı ile doldurmaya yarıyor.
Araştırma ekibi geliştirdikleri bu yapay rahimi, doğumuna 105 ila 120 kalmış (insanlar için gebeliğin 22. ila 24. haftaları arasına eş değer) 8 kuzu fetusunda dört hafta boyunca test ettiler. Dört haftanın ardından, araştırmacılar; tıpkı yoğun bakım ünitesinde olduğu gibi düzenli bir ventilatörle değişim sağladılar.
Çalışmaların Sonucu
Gözlemlerin ardından, ventilatördeki kuzuların sağlığının, sezaryen yöntemiyle dünyaya gelen aynı yaştaki bir kuzu kadar iyi çıktığı görüldü. Ardından, kuzular ventilatörden alındı ve araştırmacılar, kendi nefes alacak kadar gelişmiş biri hariç diğer hayvanlara, organlarını incelemek üzere ötenazi uyguladılar. Yapılan organ incelemeleri; Biobag içerinde gelişmiş yavruların akciğerlerinin ve beyinlerinin –premature bebeklerde hasara karşı en savunmasız organ sistemleri– herhangi bir hasar almadığı ve anne karnında büyüyen bir kuzuda olması gerektiği gibi geliştiği bulgusuna ulaştılar.
Ekip, hali hazırda bu araştırmalarını sürdürüyor ve insan boyutlarındaki kuzular ile Biobag testlerine devam ediyor. Öte yandan, uzun vadede ortaya çıkabilecek sorunlara dair de; ventilatörden çıkarıldıktan sonra hayatta kalan birkaç kuzunun da takibi sürüyor.
Ve güzel haber şu ki; yavrular şimdilik gayet sağlıklı görünüyor. Dahası, araştırma ekibi, cihazın insanlarda kullanımı için maksimum bir üç yıllık süre ön gördüklerini belirtiyorlar.
