Toksin ve Detoks Kavramları
En basit tanımıyla, vücut işleyişini bozabilecek potansiyele sahip, hücre çalışmasına negatif etki edebilen maddelere toksin denir. Toksinler vücuda her yoldan ve her şekilde bulaşabilir. Gün içinde toksinlere maruz kalmak kaçınılmazdır. Çevresel etmenler bunu sağlamasa bile, metabolizmada gün içinde gerçekleşen bir dizi tepkime sonucu toksinler oluşabilmektedir.
Vücudumuz gün içinde birçok toksine maruz kalsa bile ”detoksifikasyon sistemi” ile bu toksinler vücuttan uzaklaştırılır. Kelime anlamı temizlenme/arınma olan detoks, karaciğer ve böbrek başta olmak üzere bir çok organ tarafından gün içinde gerçekleştirilir.
Detoks Diyeti Nedir ?
Detoks diyetleri , belli bir süre yapılan, vücutta stres ve toksin yükünü arttırabilecek yağlı ve protein besinlerden uzak, antioksidan/laksatif ve diüretik besin ve içeceklerin tüketildiği bir diyettir. Bu diyette temel amaç vücuda toksin girişini en aza indirgeyip, detoks etkili besinlerle vücutta ki toksin yükünü azaltmaktır.
Detoks Diyetin Bilimsel Dayanağı Var Mı ?
Bilimsel literatürlere göz gezdirildiğinde, detoksifikasyon etkili diyetlerin gerçekten işe yarayıp yaramadığına dair yapılan çalışmaların çok az olduğu görülmektedir. Pozitif sonuç veren araştırmalar olsa da yetersiz kaldığından dolayı güven vermemektedir. Bunlar arasından en bilindik olanı “Hubbard Detoksu” dur. 20. yüzyıl başlarında Amerika’da gerçekleşen kimyasal bir patlamaya maruz kalmış, bazı kişilere uygulanan bu temizlenme diyeti, başarılı sonuçlar vermiştir. Fakat halen tartışmaya açıktır.
Her konuda yeterli bilimsel araştırma yapılmış olması söz konusu değildir. Bu yerlerde devreye klinik deneyimler girebilmektedir. Beslenme Uzmanları ve Doktorların detoks diyetleri hakkında ortak görüşleri olumludur. Uygulamak isteyen sağlıklı ve yetişkin bireylere 3 ile 7 gün arasında yapılması önerilmektedir. Benim de klinik gözlemlerim bu süre aralığını doğrulamaktadır. Özellikle ödem atımı en sık görülen durumdur.
Sahte Detoks Ticareti
Ülkemizde son zamanlarda, yaşam koçluğu, fitness hocalığı veya doktor kimliği adı altında, beslenme konusunda herhangi bir eğitim almamış kişiler epey çoğalmıştır. Bu kişiler bulundukları her yerde resmen bilgi kirliliği kusmaktadır. Yetkililerin bu durumu görmezden geldiği gibi , televizyon medyaları bu bilgi kirliliğini milyonlara yaymaktadır. Sosyal medyadan bahsetmek bile istemiyorum.
İşte bu kişilerin son zamanlarda ki yeni silahı detoks diyetidir. 1 hafta yapılmasının bile kimi uzmanlarca sakıncalı görülebildiği detoks diyetleri, haftalarca yaptırılmaktadır. Temel amacı ödem ve toksin atmak olan bu diyet, yağ yakımına etki eden ve metabolizmayı hızlandıran besinlerle süslendirilip, insanlara ”yağ yakan mucize diyet” olarak tanıtılmaktadır.
Peki Haftalarca Yapılan Detoks Diyetinin Gerçekten Böyle Bir Etkisi Var Mı ?
Haftalarca karbonhidrat, yağ ve proteinden yoksun kalmış vücut, enerji yaratmak için sadece yağ değil kaslarınızı da yakar. Metabolizma hızı ve kapasitesi kas kütlenize bağlıdır. Kas kütleniz azaldıkça ve aç kaldıkça metabolizma hızınız da yavaşlar. Hormon dengesi bozulur ve bir süre sonra açlık atakları başlar. Bu açlık atakları ayaküstü beslenmeyle geçiştirilir ve bir de bir bakmışsınız ki yoyo sendromuna girmişsiniz. Bu kısır döngüyü kıramazsanız seneler içinde obezite, diyabet ve kolesterol yüksekliğine bağlı kalp ve damar hastalıklarına davetiye verirsiniz.
Tek Çare ”Detoks” Algısının Yaratılması
Toksinler elbette ki vücut için zararlıdır. Fakat vücudumuz bunun için korunmasız değildir. Gün içerisinde detoksifikasyon sistemimiz sürekli çalışmaktadır. Fakat sahte detoks tacirleri bu bilgiyi gölgede bırakarak ”aman toksin her yerde”, ”kesinlikle vücuttan uzaklaşması gerek yoksa kanser olursunuz” gibi nidalarla, insanları kaos ortamına sürükleyip, bu diyetin mutlaka yapılması gerektiği algısını yaratmaktadır. Oysa toksinlerden uzak durmak için temiz hava, temiz beslenme ve kişisel hijyen prensiplerini uygulamakta etkilidir.
Sonuç
Detoks diyetlerinin bilimsel dayanağı tam olarak olmasa da, klinik gözlemler faydasını doğrulamıştır. Esas detoksun amacı toksinlerden ve ödemden arınıp, sağlıklı yaşam alışkanlıkları geliştirmektir. Haftalarca aç bırakılıp, metabolizmayı alt üst etmek değil. Detoks diyetleri, 6 öğün sistemli, kalorisi kısıtlı, sağlıklı diyetlere başlamadan önce bir alternatif olarak kullanılabilmektedir.
