Stres kelimesi; Latince “estrictia”, Fransızce “estrece” kelimelerinden köken almıştır ve yüzyıllar içinde farklı anlamlarda kullanılmıştır.
- 17. yüzyılda stres: Dert, keder, felaket, bela
- 18-19. yüzyılda stres: Baskı, güç, zorlama
- 20. yüzyılda stres: Bedensel ve ruhsal hastalıklara sebep olabilecek bir etmen anlamına gelecek şekilde kullanılmıştır.
Stres, genel anlamda psikolojide, sıkıntı ya da zorluk anlamına gelmektedir (Graham, 1999). Stres çevre ile kişinin etkileşimi sonucu oluşmaktadır. Bu etkileşimde en önemli unsur, bireyin olayları ya da kişileri stres kaynağı olarak algılamaları ve değerlendirmeleridir (Lazarus, 1999). Bir örnekle açıklayacak olursak; iki öğrencininde sınavdan düşük not alarak dersten kaldığını düşünelim. Bir öğrenci bu durumu kaldıramaz ve günlerce hayata küskün yaşamını sürdürür. Diğeri ise, önümüzdeki maçlara bakalım düşüncesini benimseyerek hayatına devam edebilir. Bu şekilde aynı olay karşısında iki farklı uç nokta yaşanabilir. Buradaki stres kaynağı alınan düşük not değildir. Öğrencilerin, düşük not alma durumuna yükledikleri anlamdır. Bu yüzden stres bireysel bir olgudur.
Stresin Özellikleri
- Stres, yaşadığımız hayat çerçevesinde kaçınılmaz şekilde ortaya çıkmaktadır. Hayatımızın her alanında farklı oranlarda da olsa stres vardır. Sınav, hastalık, eve misafirin gelmesi, trafik, toplantı, evlilik, doğum, ölüm gibi pek çok durum ile birlikte stres oluşur.
- Stres, olumlu ya da olumsuz olsun bizlere hayatımızn sonuna kadar eşlik edecektir.
- Stres, bireysel farklılık gösterir.
- Stres; yaş, meslek, cinsiyet, sosyaekonomik durum, yaşanan şehire göre farklılık göstermektedir.
- Stres, kişi ve çevresinin etileşimi sonucu oluşur.
- Streste bir tehlike/tehtit söz konusudur. Bu nedenle kişinin değerlendirmesine bağlıdır.
- Stres, bireyin sadece bir bölümünü değil, tamamını etkilemektedir.
- Stres, kontrol edilebilir bir süreç değildir. Ancak yönetilebilinir.
Stresin Belirtileri
Stresin; fiziksel, psikolojik, duyuşsal ve davranışsal olmak üzere üç tür belirtisi bulunmaktadır.
Fiziksel belirtiler: aşırı kilo kaybı, kilo alımı, sürekli yorgunluk hissi, baş ağrıları, yüksek tansiyon, nefes darlığı, zayıf bağışıklık sistemi vb.
Psikolojik belirtiler: aşırı tedirginlik, endişe, korku, çabuk sinirlenme, hayattan zevk almama, unutkanlık, odaklanma sorunları, depresyon, kendimi değersiz hissetme, karamsarlık vb.
Duygusal ve davranışsal belirtiler: karar almada sorun yaşama, ilgi eksikliği, yaptığı işi yetiştirememe, iletişimde sorunlar yaşama, öfke patlamaları, ağlama krizleri vb.
Kaynak
- Graham, H. (1999). Stresi kendi yararınıza kullanın. İstanbul: Alfa Yayınları.
- Lazarus, R. S. (1994). Stresle başa çıkma. (Çev: N. Hisli Şahin). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
