Virüslerin Özellikleri Nelerdir?

Genetik mühendisliğinin gelişmesi ile özellikle tıp teknolojilerinin ilerleyişi hız kazandı. Günümüzde bilinen veya bilinmeyen birçok virüs bulunmakta. Her yıl farklı grip aşısını kullanmamızın, antibiyotikleri kullanmaktan bu kadar çekinmemizin birer nedeni var. Özellikle virüslerin yaşam döngüsü göz önünde bulundurulduğunda, alt etmesi en zor canlılar arasında yer aldığını söylemek hiç de yanlış olmayacaktır.

Zombi filmlerinden aşina olduğumuz virüslerin aslında nasıl canlılar olduğu hakkında bilgi edinmek için yazımızın devamını okumanız oldukça doğru bir karar olacaktır. Toplumda ve film dünyasında tanınan virüslerin aslında gerçekten çok uzak olduğu ironik bir gerçekten ibarettir.

Virüsleri Tanıyalım

Virüsler, oldukça dayanıklı canlılardır. Canlı dediğimize bakmayın, lafın gelişi söyledik. Çünkü virüsler, canlılık faaliyetlerini gösterebilmek için konağa ihtiyaç duyan canlılardır. Üremek, beslenmek için ve diğer canlılık aktivitelerini gerçekleştirebilmek için gelişimlerini sürdürebilmek için konak canlılara ihtiyaç duyarlar. Stratejik açıdan birçok canlıdan üstün özellikleri vardır. Antibiyotiklere karşı yer yer direnç gösteren veya aşıların etki mekanizmasını değiştirebilen bu canlılar, belki de dünya üzerinde yaşayan en eski sınıftır.

Bakteriyofaj olarak da nitelendirilen virüsler, aynı zamanda oldukça iyi birer bakteri avcılarıdır. Virüsler, taşıdığı kalıtım materyaline göre sınıflandırılabilir. Kalıtım materyali olarak DNA kullananlar DNA virüsleri olarak adlandırılırken, kalıtım materyali olarak RNA kullananlar RNA virüsleri olarak adlandırılır.

Virüslerin kendine özgü özellikleri bulunmaktadır. Bir virüsten biyolojik silah yapabilir veya doğru şekilde programlayarak aklınıza gelen ve gelmeyen birçok iş için kullanabilirsiniz. Virüsler çoğalabilmek için kona canlının protein sentez mekanizmasına ihtiyaç duyar. Çünkü kendilerinde genlerinin kodlamış olduğu proteinleri sentezleyecek düzeyde gelişmiş bir sistem bulunmaz. Virüsler konak canlıya (ki bu canlı gelende bakteriler olur) yapışarak tutunur ve canlının içerisine genetik materyalini gönderir. Ardından bu genetik materyal gideceği adrese ulaşır ve virüsün proteinleri sentezlenmek için sıraya girer. Virüsün proteinleri sentezlenerek yeni virüsler oluşur. Oluşan bu yeni virüsler hücre zarını parçalayarak dışarı çıkar ve ortamdaki diğer hücrelere yayılır.

Virüslerin Sınıflandırılması

Nükleik Aside Göre

• Bakteri virüsleri: DNA taşırlar az miktarda RNA taşıyanları vardır.
• Bitkisel virüsler: RNA taşırlar.
• Hayvansal virüsleri: DNA taşırlar az miktarda RNA taşıyanları vardır.

Konağa Göre

• Bitkisel
• Hayvansal
• Bakteri virüsleri (Bakteriyofaj)

Virüslerin Özellikleri

Virüsler gelişmiş canlılar değildir. Bu sebepten protein sentezi yapabilecek sistemleri yoktur. Protein sentezi için konak canlının sistemini kullanır. Her ne kadar bilim virüsleri gelişmemiş canlılar olarak kabul etse de virüslerin özellikleri gelişmemiş bir canlıya göre oldukça ilginçtir.

Virüsler kendi genetik materyalini programlama özelliğine sahiptir. Kendi içerisinde bir genetik mühendisliği harikası olan bu canlılar, antibiyotiklere ve diğer ilaçlara karşı savunma sistemi geliştirebilirler. Virüsler gen alışverişi yapabilir. Parazit olarak beslendiği canlının genlerini kullanarak kendini farklı şekilde programlayabilir. Hayatta kalmak için kendi mücadelesini verirken, farklı konaklara da kolayca yayılabilir. Bunu yaparken bir suikastçi gibi gizli hareket eder. Örneği bir virüs kuşlarda kuş gribi olarak baş göstererek, kuşların ölümüne sebep olurken aynı virüs başka bir canlıya hiç zarar vermeyebilir. Ta ki kendisi için uygun şartlar sağlanınca canlı konumuna geçer ve parazit olarak yaşamaya başlar. Birçok canlı için ölümcül etkiler doğurabilen virüslere bazı canlılarda rastlanmaz. Virüsler insanlar ve hayvanların aksine, üreme sırasında ata bireyden genetik materyal almaz. Bu da onu diğer canlılardan ayıran bir başka özelliktir.

Hangi Canlılarda Virüs Olmaz?

• Protistalar
• Algler
• Mantarlar
• Omurgasızlarda (Eklembacaklılar hariç.)
• Çiçeksiz bitkiler

Virüsler Nasıl Yayılır?

1. Hava akımları
2. Temas
3. Vektörlerle
4. Doku nakilleri
5. Salgılarla
6. Gametlerle (sonraki nesle)

Virüslerin Yapısı

Virüsler; baş, boyun, gövde ve kuyruktan oluşur. Baş kısmında proteinden oluşan kapsid isimli kılıf bulunur. DNA ya da RNA baş kısmın içinde bulunur. Bununla birlikte virüslerin herhangi bir organeli bulunmaz. Virüsler kendine has yok edici özelliğe sahip moleküller taşır. Mutasyona uğrayarak kendi yapısında köklü değişiklikler yapabilir. Böylece konağın savunma mekanizmasını yanıltabilir. Ancak günümüzde yanı bilimsel gelişmeler ile CRISPR Cas9 sisteminin ayrıntıları aydınlanmaya başlaması ile virüslerin bir bakıma CRISPR ile etkisiz hale getirilebilindiği ortaya çıktı. CRISPR hakkında bilgi edinmek için, “Günümüz Genetik Mühendisliği CRISPR Tekniği” makalemizi okuyabilirsiniz.