BilimGenelMakalelerSağlık

Proteinler ve Beslenme

Google News Abone Ol

Protein Nedir?

Protein kelimesi, Yunanca bir kelime olan Proleos, yani ilk sırayı alan anlamındaki kelimeden türemiştir. Proteinler, basitçe vücudumuzdaki en temel yapım ve onarım materyalleridir. Enzimlerin ve hormonların yapısına katılan proteinler vücudumuzun temel yapı taşını oluştururlar. Aminoasitler proteinleri oluşturan monomerlerdir ve bu monomerlerden meydana gelen proteinler polimer yapıdadır. Proteinler, aminoasitlerin peptid bağı ile birbirlerine bağlanmaları sonucu oluşurlar ve DNA’da bulunan genler sayesinde sentezlenirler. Protein çeşitliliğini sağlayan en önemli etkenlerden biri aminoasitlerin diziliş şekilleridir.

Proteinlerin Görevleri Nelerdir?

  • Büyüme-gelişme
  • Doku onarımı ve yapımı
  • Enzim ve hormon yapımı
  • Bağışıklık materyallerinin yapımı

Proteinlerin Özellikleri Nelerdir?

  • Hidroliz: Proteinler hidrolitik bir yolla parçalanabilirler.
  • Amfoter yapı: Asidik ve bazik karakterleri bir arada taşırlar.
  • Denatürasyon: Proteinler oldukça kompleks bir yapıya sahip olduklarından dış faktörlerden kolayca etkilenebilmektedir. Bu dış etkenler yüksek ısı, asidik veya bazik ortam, tuz, organik çözücüler olabilir. Bu etkilere maruz kalan proteinler fonksiyonlarını kaybederler ve ”denatüre protein” olarak adlandırılırlar. Proteinlerin pişirme işlemi ile denatüre olması, proteinin sindirilebilirliğini artırabilmektedir. Denatürasyon geri dönüşümü olmayan, irreversible bir durumdur.

Diyetimizdeki Protein Kaynakları Nelerdir?

Sağlıklı bir insanın günlük protein alımı, vücut ağırlığı başına 0,8 gram olmalıdır. Örnek verecek olursak, 60 kilogram vücut ağırlığındaki bir bireyin günlük protein gereksinimi 60*0,8 = 48 gramdır. Diyet proteinlerini 2 ayrı grupta inceleyebiliriz.

  • Hayvansal Proteinler
  • Bitkisel Proteinler

Hayvansal Proteinler

Vücutta biyoyararlanımları açısından en kaliteli proteinler olarak değerlendirilirler. Hayvansal protein kaynakları dana eti, tavuk eti, hindi eti, balık eti, peynirler, süt ve süt ürünleri, yumurta, deniz ürünleri gibi besinlerdir. Bu besinler vücudun ihtiyacı olan aminoasitlerin büyük bir kısmına sahiptir, fakat doymuş yağ içerikleri dolayısıyla tüketilirken aşırıya kaçılmamalıdır. Ayrıca, dünya sağlık örgütü (WHO), son zamanlarda yayımladığı bir çalışmada kırmızı et tüketiminin kolon kanseri riskini artırdığını belirtmiştir. Kanser riski sebebi ile kırmızı et tüketimi kişi başına haftada maksimum 500 gram pişmiş et ile sınırlandırılmalıdır. Kolesterol ve dislipidemi gibi sorunları olan kişiler kırmızı et yerine tavuk, hindi, balık gibi beyaz etleri tercih etmelidirler. Dikkatli tüketildiğinde kırmızı et selenyum, B12 ve niasin açısından iyi bir kaynaktır ve kas kütlesinin artmasına yardımcı olur.

Bitkisel Proteinler

Bitkisel kaynaklı proteinler kurubaklagiller ve tahıllardır. Kurubaklagiller, 100 gramlarında yaklaşık 20-25 gram protein içerirler fakat bitkisel proteinler oldukları için vücuttaki biyoyararlanımları hayvansal proteinler kadar yüksek değildir. Hayvansal kaynaklı proteinlerin sindirilebilirliği %91-100 arasında, tahıl proteinlerinin %79-90, kurubaklagil proteinlerinin ise %69-90 civarındadır. Kolesterol içermezler. Bitkisel proteinlerin eksik elzem aminoasitlerini tamamlayabilmek için tahılları ve kurubaklagilleri karıştırarak tüketebilirsiniz. Bu sayede daha kaliteli bir aminoasit örüntüsü elde etmiş oluruz. Bunun örneğini Türk mutfağındaki nohutlu pilav, mercimekli pilav olarak görebiliriz. Ayrıca, kurubaklagilleri C vitamini kaynaklarıyla tüketmek, demir emilimini azaltan fitatların etkisini kıracaktır. Örneğin, mercimek köftesini limon sıkarak tüketebiliriz veya bu besinlerin yanında limonlu salatalar tüketebiliriz.

İlayda Sevinç

Lise yıllarındayken tanıştığım bir diyetisyenin bana bu mesleği sevdirmesi sayesinde kendimi Acıbadem Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü'nde bulmuştum.Şuan işinde yeni bir diyetisyen olarak en büyük hayalim akademisyen olmak ve sağlık dünyasına yeni keşiflerle katkıda bulunabilmektir.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir