Popüler Diyetlerin Sağlık Üzerine Etkisi

Şişmanlık; görülme sıklığı artan, kronik zeminde gelişen ve tekrar edebilen nörokimyasal bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), şişmanlığı endemik bir halk sağlığı sorunu olarak tanımlamış, dünyadaki gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde şişmanlığın görülme sıklığındaki  artışın Amerika Birleşik Devletlerindekine benzerlik gösterdiğini belirtmiştir.

Fazla kiloluluk ve obezite birçok yaygın kronik hastalık için risk faktörüdür. İnsülin direnci, glikoz intoleransı, insüline bağımlı olmayan şeker hastalığı, hipertansiyon, dislipidemi, koroner kalp hastalığı, inme, kalp yetmezliği, safra kesesi hastalıkları, osteoartrit, uyku apnesi, solunum yolu problemleri ve birçok kanser çeşidi şişmanlık ile seyreden sağlık sorunları olarak sıralanmaktadır.

Popüler Diyet Nedir?

Popüler diyetlerin ilk ortaya çıkışı 1880’li senelerdir. 1960’lı senelerin sonlarında Atkin’in diyeti, Scarsdale diyeti, Air Force diyeti gibi yüksek proteinli diyetler popüler olmuştur. Popüler diyetler çoğunlukla zayıflama ile bağlantılıdır. Aslında obezite, altında pek çok patolojinin yattığı son derece önemli bir durumdur ve obezitenin tedavisi de oldukça ciddi ele alınması gereken bir konudur.

Popüler diyetlerde bazı besinlere ağırlık verildiğinden yasaklanan besinlere karşı aşırı istek oluşmaktadır. Diyet sonrasında bu besinlere aşırı miktarda tüketilince kilo kazanılmaktadır. Kısa zamanda zayıflatmayı vaat eden diyetler, insanları egzersizden uzaklaştırdığı için zaman içinde kilo almaya neden olmaktadır. Yeme bozukluklarına yol açabildiğinden dolayı uygulanmaması gereken yanlış diyetlerdir. Dünyada birçok kişi vücut ağırlığını azaltmak veya korumak için çeşitli diyetler yapmaktadır. Bu amaçla oluşturulan diyetlerin tokluğu artıran çeşitli mekanizmaları uyararak vücut ağırlığı kontrolü sağlayacağı ileri sürülmektedir. Bu diyetler arasında en popüler olanı karbonhidrat alımının azaltılmasıdır. Batılı toplumlarda görülen; genellikle yüksek yağlı diyetten kaçınmayı amaçlayan uygulamalar, yüksek protein alımına teşvik etmektedir.

Popüler Diyetlerin Ortak Özellikleri

•  Kısa sürede kilo verileceğini iddia ederler.
• Çok az besin seçeneği ile tek tip beslenmeye yönlendirirler.
• Ünlü kişilerin bu diyetleri uyguladığını iddia ederler.
• Diyetler kürler şeklinde  verilirler.
• Genellikle pahalı takviyelere ile birlikte önerilirler.
• Kalıcı bir beslenme alışkanlığı kazandırmazlar.
• Bilimsel kalıp ve terimleri kullanırlar.
• Bilimsel yaklaşımları eleştirirler ve bilimsel gerçekleri çarpıtmaya çalışırlar.

Popüler Diyet Çeşitleri

• Yüksek Protein, Yüksek Yağ, Düşük Karbonhidratlı Diyetler (Atkin’in Diyeti, Karatay Diyeti, Dukan Diyeti, GAPS Diyeti)
• Yüksek Protein, Orta Yağ, Düşük Karbonhidrat İçeren Diyetler( Leptin Diyeti, Zone Diyeti, Taş Devri Diyeti)
• Çok Düşük Yağlı Diyetler
• Ketojenik Diyetler
• Alkali Diyet
• Metabolik Balanas Diyeti
• Tek Besine Dayalı Şok Diyetler (Pirinç Diyeti, Elma Diyeti, Yumurta Diyeti
• Formüla  Diyetler( Gün Boyu Sıvı Ağırlıklı Beslenme)
• Aralıklı Oruç(İntermittent Fasting)

Popüler Diyetlerin Sağlık Üzerine Etkisi

• Obezite tedavisinde temel amaç; vücut ağırlığının arzu edilen düzeye indirmek için bireyin bütün gereksinimlerini yeterli ve dengeli bir şekilde karşılayan sağlıklı bir beslenme programı oluşturmak ve bu sağlıklı beslenme programının yaşam şekli haline gelmesini sağlamaktır.
• Diyetlerde belli gıdalara ağırlık verilmesi nedeniyle; bireylerde tüketilmeyen gıdalarda bulunan makro ve mikro besin eksikliklerine yol açabilmektedir.
•  Özellikle yaygın olarak tercih edilen yüksek proteinli diyetler ileri ki dönemlerde karaciğer ve böbrek dokularında hasarlar meydana getirebilir.
• Popüler diyetlerin genel olarak sürdürülebilir olmadıklarından, diyetlerin bırakılmasının ardından bireylerde kaybedilen kiloların tekrar kazanılabilmektedir.
• Diyetlerde genel olarak karbonhidrat kaynağı olan tahıl grubunun yasaklanması bireylerin; diyet posası, selenyum, demir, magnezyum, B vitaminlerini yetersiz almasına sebep olabilir. Ayrıca tam tahılların tüketilmiyor olması öğünlerdeki tokluk süresinin de kısalmasına neden olabilir.
• Bu tür diyetlerde genel olarak gün içerisinde aç kalır ve psikolojik olarak kendini kötü hisseder. Uyuşukluk, baş ağrısı, düşük iş performansı ve beyin bulanıklığı gibi pek çok olumsuz durumla karşı karşıya kalabilir.
• Popüler diyetlerin kısa veya uzun dönemde kontrolsüz uygulanması bireylerin sindirim sistemlerinde de hasarlar meydana getirebilir. Özellikle yüksek protein ve düşük karbonhidratlı diyetler; diyet posasından eksik beslenilmesine ve bağırsak hareketlerinin yavaşlamasına sebep olabilir.

KAYNAK VE İLERİ OKUMA

• ALPHAN. E., DİYETLER&GERÇEKLER.,Ankara.,2016(1).,267-413
• https://dergipark.org.tr/gumussagbil/issue/7501/98884
• http://dspace.baskent.edu.tr:8080/handle/11727/2147