Kara Delik Nedir? Nasıl Oluşur?

Bizim de içinde bulunduğumuz evren, tarif edilemeyecek kadar büyük ve eşsizdir. Büyük bir kısmını belki de hiç bir zaman öğrenemeyeceğimize karşın, hala büyümeye devam etmektedir. Durmadan artan karanlığının içinde milyarlarca galaksiden oluştuğunu bilmemiz. Bizleri evrende ne kadar küçük olduğumuzu gösteriyor. Bu makalede evreni oluşturan yapılardan biri olan kara delikleri inceleyeceğiz. Kara deliklerin nasıl oluştuğunu anlamaya çalışacağız. O halde lafı daha fazla uzatmadan başlayalım.

Kara Delik Nedir? 

Kara delik, her türlü maddenin veya ışığın kendisinden kaçmasına izin vermeyecek kadar büyük bir çekim alanına sahip ve oldukça büyük kütleye sahip bir cisimdir. Çekim güçleri o kadar fazladır ki, ışığı ve zamanı bükebilirler. Zaman kara deliklerin merkezine yaklaştıkça yavaşlar ve neredeyse durma noktasına gelir. Kara delikler ışığı bükebildiği için siyah görünürler. Uzayda karanlığında kara delikleri fark etmemizi sağlayan şey çekim güçlerinin oluşturmuş olduğu ve etraflarında bulunan gezegenler veya yıldızlardır. Kara deliklerin etrafında bulunan gezegenler ve yıldızlar sayesinde bugün onları uzayın karanlığında fark edebiliyoruz.

Kara Delikler Nasıl Oluşur?

Kara delikler için, belirli nicelikteki maddenin bir noktaya toplanması ile meydana gelen bir nesnedir de diyebiliriz. Biraz önce de bahsettiğimiz gibi, kara delikler etraflarındaki ışığı bükerek içlerine çekerler. Kara delikler kendi ışıklarını yaymazlar be sebepten isimleri “Kara Delik“tir. Kara deliklerin 3 boyutlu olmadıkları ve hacimlerinin  sıfır olduğu kabul edilir. Kara delikler doğrudan gözlenemedikleri için, çeşitli dalga boyları kullanılan teknikler ile keşfedilmişlerdir. Bu teknikler bize kara deliklerin etrafında sürüklenen oluşumları da inceleme olanağı da sunmaktadır. Günümüzde, kara deliklerin varlığı, ilgili bilim dünyasından hemen hemen tüm bireyler tarafından onaylanarak kesinlik kazanmış durumdadır. Kara delikler “Çekimsel Tekillik” dediğimiz bir noktaya bütün kütlesinin toplanması ile oluşmuş bir yapıdır. Bu kütle kara deliğin “Olay Ufku” dediğimiz ve biraz önce sözünü ettiğimiz çekimsel tekilliği merkez alan bir yapıdır. Kara delikler, süpernovalar ile oluşur.

Süpernova Nedir?

Evrende bulunan gezegenler, yıldızlar canlı olarak kabul edilir. Onlar da doğarlar, yaşarlar ve ömürleri dolunca, süpernova adı verdiğimiz patlamalar sayesinde ölürler. Süpernova patlamaları oldukça büyük patlamalardır ve oldukça büyük ışık yayarlar. Hatta bu ışık o kadar fazladır ki bir süpernova patlaması ile ortaya çıkan ışık, güneşimizin yaymış olduğu ışıktan yaklaşık olarak 100 milyon kata kadar daha fazla olabilir.

Süpernova gezegenin ya da yıldızın patladığında çok yüksek miktarlarda enerji saçmasıdır. Bu patlamalar, maddenin evrende bir noktadan başka noktalara taşınmasını sağlar. Süpernova patlamaları sonucu evrenin başka bölümlerine yayılan parçacıklar, birikerek yeni yıldızları ve gezegenleri oluştururlar.

Süpernovalar biraz önce de bahsettiğimiz gibi, kara delikleri oluşturabilir. Süpernova adı verdiğimiz patlamalar ile madde çekirdeğine doğru büyük bir hızla sıkışmaya başlar. Bu sıkışma oranını biraz somutlaştırmak için bir örnek verecek olursak, dünyamızın bu oranla sıkıştırıldığında avucumuzun içine sığabilecek kadar küçüleceğini söylememiz sanırım yeterli olacaktır.

Kara Deliğin Özellikleri Nelerdir?

Biraz önce de belirttiğimiz gibi, kara delikler süpernova sonucu oluşur. Süpernova patlaması ile gezegen veya yıldızın dış kısmı, uzayın farklı bölgelerine yayılırken, iç kısmı ise merkezine doğru büyük bir enerji ile sıkışır. Bu sıkışma o kadar fazladır ki, bir zamanlar etrafındaki bütün maddelere uyguladığı “Kütle Çekim Kuvveti” artık tek bir noktada toplanmıştır. Bu kütle çekim kuvveti kara deliğe inanılmaz bir çekim kuvveti vermektedir. Kara deliklerin çekim kuvveti o kadar fazladır ki, yaklaşıldığı anda ışığın ve zamanın büküldüğünü söyleyenler olmuştur. Tabii bu durumu deney yapamadığımız için teoride kalmıştır. Hatta bu teorilerden bazıları, kara deliklerin başka bir boyuta açılan kapılar olduğunu veya zamanda yolculuk yapabileceğimiz birer solucan deliğidir demektedir. Ancak dediğimiz gibi hiç biri deney yapılamadığı için teoride kalmıştır.

Bir astronotun kara deliğe yaklaştığını var sayalım. Ayakları önce başı sonra girecek olursa, kara deliğin uyguladığı çekim kuvveti ayaklarında ve başında oluşandan çok farklı olacağı için, astronotun ayakları lastik gibi uzamaya başlar. Ardından merkezine yaklaştıkça, moleküllerine ve atomlarına ayrılmaya başlar.

Kara delikler gezegenleri, yıldızları, zamanı, ışığı veya kendilerinden küçük kara delikleri yutabilirler. Kara delikler beslendikçe daha muazzam boyutlara ulaşabilirler. Madde kara deliğin merkezine ne kadar yakınsa, kara delik maddeyi o kadar güçlü çeker. Kara deliğin merkezine giren hiç bir madde oradan kaçamaz. İşte bu noktaya “Olay Ufku” denir. Biraz önce de belirtiğimiz gibi, kara deliğin merkezine yani olay ufkuna yakalanan ve saniyede 300.000 kilometre hıza sahip olan ışık bile buradan kaçamaz. Kara delik ışığı soğurur, yansıtmaz. Bu sebepten kara delikler siyah görünür.

Samanyolu galaksisinde kütlesi güneşimizden 4 milyon kat daha büyük olan bir kara deliğin olduğu bilinmektedir. Ancak bu kara delik dünyamız için tehdit oluşturamayacak kadar uzaktadır. Bunun dışında çok büyük diyebileceğimiz ve verdiğimiz örnekten de büyük kütleye sahip bir kara delik bilinmektedir. NGC 4889 isimli bir kara delik bulunmaktadır. Bu kara deliğin merkezinde bulunan kütle, güneşimizden 21 milyar kat daha büyüktür. Bu kara deliğin olay ufkunun çapı tahminen 125 milyar kilometredir. Bu boyutlara sahip bir kara delik güneş de dahil olmak üzere güneş sistemimizdeki bütün gezegenleri ve yıldızları kolaylıkla yutabilir. Neyse ki NGC 4889 isimli bu kara delik dünyamızdan yaklaşık 250 milyon ışık yılı uzaklıktadır.