Telomer Nedir?
Telomer, kromozomların uç kısımlarında bulunan ve 15 bin ile 3 bin baz çifti arasında değişen uzunluğa sahip DNA parçalarıdır. Embriyonik dönemde 15 bin baz çifti kadar olan uzunluk, doğumdan sonra somatik (vücut) hücrelerde bu sayı 3 bine kadar düşebilir. Yaşlanan hücrelerde telomer uzunluğu 3-4 bin baz çifti kadardır. Bu olaya hücre yaşlanması denir ve hücre yaşlandığında bölünme yeteneğini kaybederek ölüm evresine girer. Çeşitli yapısal ve çevresel faktörler ile telomerler kısalabilir. Somatik hücreler 2n=46 kromozom bulundurduğundan dolayı her hücremizde toplam 92’şer adet telomer bulunmaktadır.
Telomer Kısalmasına Etki Eden Faktörler Nelerdir?
Sigara, alkol, stres, düzensiz beslenme gibi pek çok çevresel faktör telomer uzunluğuna etki edebilmektedir. Bununla beraber her hücre bölündükçe telomerlerinin bir kısmını kaybeder. Her yıl bir hücrenin ortalama 50 ile 200 baz çifti uzunluğunda telomer kaybı olmaktadır.
Hücre bölünmesi telomerler nedeni ile kısıtlanabilmektedir. Telomer kaybı nedeni ile hücre, bölünme yeteneğini kaybeder. Telomer kaybından dolayı hücrenin maksimum bölünme sayısı ortalama 50-60 olarak gösterilmektedir. Bu olay 1960’larda Dr. Hayflick tarafından tanımlandığından dolayı “Hayflick Limiti” adını almıştır. Teori, hücre yaşlanmasından dolayı en iyi şartlar sağlansa dahi insan ömrünün 125 yılı aşamayacağı söylemektedir.
Telomerin Etkili Olabileceği Hastalıklar
Telomerlerin kısalığı belli başlı sorunları da beraberinde getirebilir. Yaşlanan hücreler ölmeyi unutarak (apoptoz sinyallerinden kaçınarak) kanser gibi bir takım hastalıklara sebebiyet verebilir. Bunun dışında yine birçok hastalıkta telomerler etkili olabilmektedir.
- Obezite
- Yüksek kolestrol
- İnflamasyon ve oksidatif stres
- Yüksek tansiyon ve kalp rahatsızlıkları
- Tip 2 diyabet
- Kanser
- Osteoporoz
- Osteoarthirit (damar tıkanıklığı)
- Alzheimer