BilimGenelMakalelerSağlık

Metabolizma Hızını Etkileyen Faktörler

Google News Abone Ol

Metabolizma

Enerji harcamasının üç genel grubundan birisi olan bazal metabolizma insan yaşamında çok önemli bir yere sahiptir. Kilo kaybı veya kilo kazanımı çalışmalarında aksaklıklar yaşanmasına veyahut süreçlerin hızlanmasına katkı sağlar. Genel bir bakışla bazal metabolizma; Alınan besinlerin sindirilmesinden sonra, mutlak dinlenme anında, uyanık olarak harcanan enerjidir.

Mutlak dinlenme anında bütün organlar çalışır durumdadır fakat çalışma hızları farklıdır. Yetişkin bireylerde bazal metabolizma hızının organlara dağılımı şöyledir; karaciğer %29, beyin %19, kalp %10, böbrek %7, iskelet kasları %18, diğerleri %17’dir. Görüldüğü gibi en aktif organ vücudun fabrikası sayılan karaciğerdir. Bebeklik çağında beyin gelişimi hızlı olduğundan bazal metabolizma hızının %44’ünü beyin harcar.

Metabolizma Hızını Etkileyen Faktörler

  1. Yaş ve Cinsiyet: Büyüme tamamlandıktan sonra bazal metabolizma hızı düşmeye başlar. Bebek besin enerjisinin %12-15’ini yeni doku şeklinde depolarken, çocuk büyüdükçe bu oran %1’e iner. Kadınların bazal metabolizma hızı erkeklerden düşüktür.
  2. Vücudun kütlesi ve bileşimi: Alanın büyüklüğüne göre enerji harcaması da değişir. Daha ağırlıklı olarak vücudun aktif hücrelerinden oluşan yağsız kütle daha etkilidir. Kadınlarda yağ kütlesi vücudun %33’ünü oluştururken, erkeklerde yağ kütlesi vücudun %21’ini oluşturur. (Bu nedenle kadınların bazal metabolizma hızı erkeklerden daha yavaştır.)
  3. Ağır fiziksel aktiviteden sonra ölçülen bazal metabolizma hızı yüksektir.
  4. Endokrin sistemin özellikleri de bazal metabolizmayı etkiler: Özellikle tiroid bezinden salgılanan hormonlar bazal metabolizma hızını arttırır. Stres durumunda epinefrin hormonunun salınımı arttığından metabolik hız artar. Bazı ilaçlar da hormonları etkileyerek bazal metabolizma hızında önemli ölçüde değişimlere neden olabilirler. Bakınız; Metabolizma Ve İlaç Dozu
  5. Ateşli hastalıklarda hücre çalışmalarının artması bazal metabolizma hızını arttırır.
  6. Gebelik bazal metabolizma hızını arttırır.
  7. Diyette protein yüksek alındığı vakit bazal metabolizma hızı yükselir.
  8. Sağlıklı yaşama adım atıldığı anlarda bahsedilen en önemli şeylerden birisi uyku düzeni oluşturulmasıdır. Bunun en önemli nedeni; uyku durumunda bazal metabolizma hızında azalma olur. Uyku sırasında ölçülen bazal metabolizma hızı uyanıkken ölçülenden %10 daha azdır.
  9. Menstruasyon siklusu da metabolik hızı etkiler: Yumurtlama anından bir hafta önce en düşük, yumurtlamadan hemen sonra en yüksek düzeyinde ölçülür.
  10. Uzun süreli açlık veya yarı açlık durumlarında vücut daha az enerji harcamaya alışmaktadır. Başka bir deyimle enerjisini tasarruflu kullanmaktadır. Bu bireyler fazla yemeye başlayınca hızla kilo alırlar. Ek olarak yetersiz beslenmiş çocuklarda bazı durumlarda bazal metabolizma hızının arttığı gözlenmiştir.

Kaynakça

  • Prof. Dr. Ayşe Baysal/Beslenme/Hatipoğlu Yayınları/17. Baskı

Seyhun Gür

18.11.1999 Adana doğumluyum. Kırıkkale Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü 3. Sınıf olan bir Diyetisyen adayıyım. Mesleğimle ilgili araştırmalar yapmak ve paylaşarak öğrenmekten zevk aldığım için bu platformdayım. Amacım; doğru bilinen yanlışları düzelterek sağlıklı bir toplum oluşturmaya katkı sağlamak.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir