Kafein
Kahve, ülkemizde ve dünyada çok eski yıllardan beri hem sağlık alanında, hem de sosyal hayatta çok sık kullanılmaktadır. bir çobanın keçilerinin bir ağaçtaki kırmızı meyveleri yemesi ve sonrasında keçilerin daha coşkulu, hareketli olmaları ile bu kırmızı meyvelerin kahve çekirdeği olduğu anlaşılmış, kahve bu şekilde insan yaşamına girmiştir.
Kafein metilksantin grubundan bir kimyasaldır ve dünyada tüketimi oldukça yaygındır. Günlük beslenme içinde sık yer verilen kafeinin sağlık üzerine olumlu ve olumsuz birçok etkisi vardır. Kafein dünyada 63 tane bitkinin meyve, tohum ve yaprağında doğal olarak bulunmaktadır.Ancak en çok bilinen doğal kafein kaynaklarının kakao ve kahve çekirdekleri, çay yaprakları olmasının yanı sıra enerji içecekleri, kolalı içecekler de yüksek miktarda kafein içermektedir.
Sağlık Üzerine Etkileri
Kafein merkezi sinir sistemi üzerinde orta düzey uyarıcı etkiye sahiptir ancak bu etkisi tüketim miktarına bağlı olarak değişir. Kafein tüketimi ilk aşamada kişiye üretkenlik kazandırıp konsantre olmasını sağlarken uzun süreli yüksek düzey kullanımlarda nörotransmitter yıkımı ile birlikte konsantrasyonda ve öğrenmede düşüşü beraberinde getirmekte aynı zamanda uykuya dalma,uykusuzluk ve uyku verimini de etkilemektedir.
Kahvenin yanı sıra özellikle enerji içeceklerinin yüksek kafein alımına neden olmasından dolayı hasta, gebe, adölesan ve çocuklarda enerji içecekleri tüketimi de kısıtlanmalıdır.
Toplumumuzda günün her saati, sevilerek tüketilen bir içecek olan çay,ulaşılır olması ve yapımının kolay olması nedeniyle kahvenin yanı sıra en çok tercih edilen içeceklerden biridir. Kafein alımı; kafeinin kaynağı, kafeini tüketen kişinin yaşı, cinsiyeti, beslenme durumu, alışkanlıkları ve iklim gibi faktörlere bağlıdır. Erişkinlerin kafeini daha çok çay ile kahveden, çocukların ve
ergenlerin ise kolalı içecekler, buzlu çay ve enerji içeceklerinden aldıkları bilinmektedir.
Diüretik etkisi yüksek olan kafeinin idrar ile beraberinde kalsiyum, sodyum, klor, potasyum, magnezyum atımını da artırdığı gözlenmiş olup biyoelektrik impedans analizler ile vücut su düzeyini azaltıcı etkisi de saptanmıştır.
Düzenli olarak kafein tüketen bir kişide kafeinin bırakılması ile birlikte yoksunluk belirtileri ortaya çıktığı gözlenmiştir. Bu belirtiler arasında en sık gözlenenler depresyon,sinirlilik, konsantrasyon eksikliği, anksiyete, uyku problemleri ve baş ağrısıdır. Ancak bu etkiler kişiden kişiye ve kafein tüketiminin ne derecede azaltıldığına göre değişmektedir.
Yetişkinler için orta düzey( 200-300 mg) kafein içeren 2- 3 fincan kahvenin, 8-10 bardak çayın ya da kolalı içeceklerin gebeler ve çocuklar için riskli olabileceği sonucuna varılmıştır. Çocuklarda yüksek düzey kahve tüketimi uyku düzensizliği, bellek ve öğrenme sorunları, depresyon, düzensiz kalp atımı ve yüksek kan basıncına neden olduğu bilinmektedir.
Kaynakça
- Çocuk Dergisi 2009; 9(3):110-115
- Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi Cilt 6(ICAFOF 2017 Özel Sayı) 297-305 2017
- Journal of Tourism and Gastronomy Studies 6/Special issue3 (2018) 111-124
