“Beni yargılamadan önce, benim makosenlerimle dolaşmalısın!” (Empatinin tarifini bilgece yapan bir Kızılderili söylemi)
Empati Nedir?
Empati; kendimizi bir diğer kişinin yerine koyup, onun gibi hissedebilmek ve düşünebilmektir. Sosyal iletişimimizi sağlıklı biçimde yürütebilmek için önemli bir özelliktir.
Üç aşaması vardır: önce gözlem sonucu “o”nun gibi bakabilmek, sonra “o”nun gibi hissetmek ve düşünebilmek, son olarak da “o”na bunu ifade edebilmektir.
Ayna Nöron Nedir?
Bir başkasının esnmesine baktığımızda neden bizde esneriz? Ya da yemek yiyen birini gördüğümüzde aç olmasak bile neden ağızımız sulanır? Cevap tabikide ayna nöronlar…
Birkaç bilim adamı maymunlarla ilgili zihin okumayla hiçbir alakası olmayan bir deney yapıyorlar. Camla ayrılmış iki odanın birinde maymunlar ve doğal ortamları, diğerindeyse bilim adamları ve doğal ortamları bulunuyor. Mola verilmiş bir zamanda bir bilim adamı su içmek için elini bardağa uzattığında, maymunun beyninde susayınca harekete geçmesi gereken reseptörlerin de hareketlendiğini görmüş. Tesadüf sanmışlar ama olayı tekrarlayınca bunun bir tesadüf olmadığını anlamışlar. Ayna nöronlar ilk olarak, işte böyle farkedildi.
Ayna nöronların insanlardan önce maymunlarda saptanmış olması, insan zihni ile hayvan zihni arasında olduğu kabul edilen düşünebilme farkının da doğru olmayabileceğini göstermektedir. Eskiden insan dışı primatların başkalarının zihinsel durumlarını anlamadıkları kabul ediliyordu. Oysa bugün bırakın başkalarının zihinsel durumunu niyetini bile anlayabileceklerini yani bir anlamda “akıl yürütebildiklerini” gösteren çalışmalar yapılmakta.
Ayna nöronlar, temel olarak karşımızdakinin duygularını anlamaya, düşüncelerini ve davranışlarını kestirebilmeye, insanların kompleks davranışlarını taklit edebilmeye ve yorumlamaya yarayan özel nöronlardır. Ayrıca günlük hayatta kullandığımız empati kavramının nörobiyolojik tanımıdır diyebiliriz. Ayna nöronlarının bulunduğu nöron grupları bilincimizin dışındadır ( doğal yapımızın içinde yaratılışımız gereği mevcuttur ve motor nöron adı verilir). Bu nöron gruplarından gelen verileri değerlendirmeyi engelleyen düşünce ve olaylar, doğru değerlendirme yapmamıza engel olabilir. Ayna nöronlarından gelen verilerin doğru değerlendirilmesi için trans hali oluşturularak engelleyici düşüncelerin uzaklaştırılması gerekir.
Ayna nöronlar beynin parietal lob adı verilen yan bölgelerinde yer alıyor. Bu bölgenin hem beynin hareketten sorumlu motor, hem duygulardan sorumlu limbik hem de düşünceden
sorumlu frontal (ön) bölgelerle bağlantıları vardır. İçimizde ve dışımızda olanları beş duyumuzla algılarız. Bu algılama organları görme, işitme, tatma, koklama ve dokunma işlevlerini gerçekleştirir. Algı organlarıyla alınan duyumlar, elektriksel sinyallere dönüşerek beynimizin farklı bölgelerindeki kısmen özelleşmiş nöronlara ulaştırılır. Bu nöronlar duyumlardan gelen sinyallerle ateşlenir ve milyonlarca bağlantılarıyla binlerce nöronun ateşlenmesini sağlar. Bu süreç an be an devam eden, bitimsiz bir faaliyettir.
