Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), toplumda %5 oranında görülebilen, çocukluktan başlayıp yetişkinlikte de devam edebilen iki farklı bozukluğu bünyesinde barındıran bir hastalıktır. DEHB, ebeveynlerin veya öğretmenlerin tutum hatalarından kaynaklanmaz. DEHB genetik nedenli, nörobiyolojik bir hastalıktır.
DEHB Türleri Nelerdir?
Üç farklı türü vardır. Bunlar:
- Kombine DEHB (hem hiperaktivite hem de dikkat eksikliğinin görüldüğü durum)
- Dikkatsiz DEHB (sadece dikkat eksikliğinin görüldüğü durum)
- Hiperaktif DEHB (sadece hiperaktivitenin görüldüğü durum)
Kombine DEHB, en çok rastlanılan DEHB türüdür.
DEHB Belirtileri Nelerdir?
Üç farklı DEHB belirti kategorisi vardır:
- Dikkatsizlik
- Hiperaktivite
- Tepkisellik
Genelde okul öncesi dönemde dikkatsizlik fark edilmez. DEHB teşhisi için en önemli unsur aşağıdaki belirtilerden bazılarının 7 yaşından önce sergilenmiş olması ve birden fazla ortamda görülmüş olmasıdır.
1-Dikkatsizlik belirtisi gösteren kişilerin davranışları:
- Detaylara dikkat etmez, sürekli hata yapar
- Dikkatini korumada sıkıntı yaşar
- Dinlemekte ilgisini bir yere vermekte zorlanır
- Komut alma yeteneği zayıftır
- Olayları organize etmede sorunlar yaşar
- Çok fazla dikkat ve düşünme gerektiren eylemlerden kaçınır
- Eşyalarını sık sık kaybeder, düzensizdir
- Dikkati kolayca dağılır
- Günlük işlerini bile unutur
- İşlerini yaparken çok fazla oyalanır
- Rahatsız edici seslerle olayları bölmeye çalışır
- Konuşurken daldan dala atlar
2-Hiparaktivite belirtisi gösteren kişilerin davranışları:
- Durduğu yerde duramaz, sürekli kıpır kıpırdır
- Uzun süre aynı yerde oturmada sıkıntı yaşar ve çabuk sıkılır
- Sessizce bir şeyle meşgul olmada sıkıntı yaşar, sessiz ortamlardan rahatsız olur
- Aşırı konuşur
3-Dürtüsellik belirtisi gösteren kişilerin davranışları:
- Sabırsızdır
- Sorular bitmeden cevap vermeye çalışır ve bol bol laf keser
- Sıra beklemede zorlanır
- Uygunsuz zamnalarda sohbet etmeye başlar
- Sürekli birilerine çarpabilir
- Sonucunu düşünmeden riskli aktiviteler içinde bulunabilir
Ergoterapistler Ne Yapabilir?
- Ergoterapistler dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuğu öncelikle evinde ve okulunda yani aktif olduğu ortamlarda değerlendirir.
- Çocuğun görevlerini yerine getirme, bağımsızlık ve katılım becerilerini belirler.
- Çocuğun yanı sıra çocuğun içinde bulunduğu ortamlar da değerlendirilir ve rahatsız edici dikkat dağıtıcı unsurlar belirlenir.
- Çocuğun güçlü yönleri ve becerilerine odaklanıp geliştirmeye çalışırlar.
- Çocuğun yapmakta zorlandığı aktiviteleri belirler ve kolaylaştırıcı stratejiler sunarlar.
- Giyinmek, diş fırçalamak ya da yemek yemek gibi günlük görevleri yapabilmeleri için yeni yollar öğretirler.
- Sosyal becerilerini geliştirmeye çalışırlar ve sosyal faaliyetlere katılımını sağlamayı hedeflerler.
- Zaman yönetimi üzerine çalışmalar yaparlar.
- Sınıfta ve evde düzenli olma ve ortama uyum sağlama becerilerini geliştirirler.
- Öfke ve saldırganlığı ortadan kaldırma üzerine çalışmalar yaparlar.
- Odağı ve dikkati toplamak için çalışmalar yapar ve önerilerde bulunurlar.
- Okulda veya evdeki dikkat dağıtıcı unsurların düzenlemesini yaparlar.
- Ders dinleme, grup faaliyetlerine katılma, sorumluluk bilinci kazandırma ile ilgili çalışmalar yaparlar.
- Okul dışında da çocuğun aktif olabileceği ortamlar bulurlar. Örneğin jimnastik, yüzme, binicilik gibi rekabetçi ve şiddet içerikli olmayan faaliyetlere yönlendirirler.
- Davranışların öğretimi yani davranış tedavisi üzerine çalışırlar.
- Ayrıca duyusal sistemin düzenlenmesine yönelik olarak da ergoterapistler, DEHB’li bireylerle duyu bütünleme terapisini kullanabilirler.