Proprioseptif Duyu
Günlük yaşamımızda hep beş duyudan bahsederiz, aslında farkında olmadığımız ama her an kullandığımız iki duyumuz daha vardır: Vestibüler duyumuz ve proprioseptif duyumuz. Özduyum olarak da bilinen proprioseptif duyumuzdan bahsedecek olursak; 1890’larda Sherrington bu kavrama, dış algı (exteroception) ile iç algı (interoception) kavramlarından ayırmak amacıyla özduyum (proprioception) adını vermiştir. Biz, bedenlerimizi bize uygun, “bize ait” algılamak için özduyuma ihtiyaç duyarız.
Propriosepsiyon Nedir?
Propriosepsiyon, eklem ve beden hareketlerinin uzaydaki pozisyonunun algılanmasıdır. Vücut farkındalığının gelişiminin altında yatan kas ve eklemlerden alınan duyusal bilgilere dayanır. Propriyosepsiyon önemli bir geri bildirim döngüsü ile bilgi içerir. Motor planlama ile ilişkili olan bu geri bildirim, kişinin aktif ve pasif hareket arasında ayrım yapmasına ve kişinin vücut parçalarını pozisyonlamasına izin verir.
Proprioseptif Duyu Nedir?
Vücut farkındalığı ya da özduyum olarak da adlandırılan duyumuzdur. Kaslarda ve eklemlerde yer alır ve vücudumuzun nerede olduğunu söyler. Bununla birlikte vücut parçalarının nerede olduğu ve nasıl hareket ettiklerine ilişkin bilgi verir.
Bir adı da “gizli duyu” olan özduyum, vücudumuzun hareket edebilen bölümlerinden gelen ve onların pozisyonunu, gücünü ve hareketlerini devamlı kontrol edip düzelten, ama otomatik ve bilinçsiz süreçler oldukları için de bir şekilde bizden gizli kalan sürekli duyumsal akış için kullanılan bir kavramdır.
Proprioseptif Sistemin Önemi
- Proprioseptif sistem, kişiye çevreye adapte olma ve çevreyle etkileşimi öğrenmek için gereken adımları kazandırır.
- Gözlerimizi kapattığımızda, elimizin, kolumuzun, bacaklarımızın, başımızın diğer bir deyişle bütün vücudumuzun hangi pozisyonda olduğunu anlamamızı sağlar.
- Proprioseptif algı, vücudun ve vücut bölümlerinin uzamsal oryantasyonları, hareket zamanlamaları, kasların gerilme anında ne kadar zorlandığı ve ne kadar hızla gerildiği hakkında bizi bilgilendirir.
- Proprioseptif bilgi, yaptığımız her hareketin temel bilgisini oluşturur. Reflekslerimiz, otomatik tepkilerimiz ve planlanmış hareketlerimiz bu bilgiye dayalıdır.
- Hareket esnasında kas, eklem ve beyin birbirine uzaysal-mekânsal-zamansal uyum için bilgiler aktarırlar. Bu bilgilerin entegrasyonu ile beden duruşu, beceri ve güç gerektiren aktiviteleri gerçekleştirebiliriz.
- Proprioseptif duyu ayırt etme, dokunma ve vücudun pozisyonu hislerinin anında hissedilmesi ile ilgilidir. Bu yetenek yazabilmek için kalemi etkin tutabilme gibi sıradan günlük işler için önemlidir yada bir bardaktaki sütün ağırlığını hissedebilmek, top atıp tutmak, merdiven inip çıkmak için düzgün çalışması gereken bir duyu sistemidir.
- Ayrıca bu duyumuz görsel ayırt etmeye de katkıda bulunur. Düzgünce yürümemize, yatıp kalkmamıza, hızlıca koşmamıza imkan sağlar kendimizi güvende hissettirir.
