Zaman içerisinde değişen beslenme şekillerine ve taleplerine karşın tahıl ve tahıl ürünleri halen insanların beslenme alışkanlıkların da önemini korumaya devam etmektedir. Toplumlarda tahıl ürünleri önemli bir besin kaynağıdır ancak bazı insanlar içinde rahatsızlıklara sebebiyet vermektedir. Bu rahatsızlıklardan biride proteine karşı duyarlılık gösterilmesi sonucu oluşan çölyak hastalığıdır.
Çölyak Hastalığının Özellikleri
Çölyak hastalığı; buğday glüteni ve bu proteini içeren diğer tahıl ürünlerinin tüketilmesi sonucu oluşan, ‘glütene hassas bağırsak sistemi’ olarak bilinen bir gıda in toleransıdır.
Gluten proteinleri; glaidinler ve glüteninler olmak üzere iki alt fraksiyondan oluşmaktadır. Bu iki fraksiyon bir tane içerisinde hemen hemen eşit miktarlarda bulunmaktadır. Yapılan çalışmalarda glaidin fraksiyonunun çölyak hastaları için toksik etki gösterdiği, glütenin fraksiyonunun ise ona nazaran daha az toksik etki gösteridiği kanıtlanmıştır. Hastalığın temel etkeni de buğday, çavdar, arpa gibi ürünler de bulunan glüten proteinin gliadin adlı alt fraksiyonudur.
Hastalıkta glüten alınımı ince bağırsakta sorun çıkmasına, ince bağırsakta besin emilimini gerçekleştiren çıkıntıların (villi) kısalmasına hatta yok olup düz bir hal almasına neden olur. Buda besin alımını ve emilimini zorlaştırır.
Bu hastalık daha çok küçük çocuklarda gözlemlenir. Hastalığın belirtileri; ishal, kusma, karında şişlik, iştahsızlık, kilo kaybı olarak görülür. Bazı hastalarda ise hiç belirti göstermeden yıllar boyu hafif bir şekilde seyredebilir. Bu hastaların glütensiz gıda tüketecek bir diyeti ömürleri boyunca uygulamaları gerekmektedir. Çölyak tanısı konmuş çocukların diyetinden buğday, arpa, yulaf ve çavdar bulunan besinler ve bu ürünlerden yapılan makarna, bulgur, ekmek, kurabiye ve benzeri besinler tamamen çıkarılır. Diyette kullanılacak olan ekmek ve ona benzer ürünler için pirinç ve mısır unu kullanılmalıdır. Ayrıca diyetten aşırı yağlı ürünler ve aşırı posa içeren ürünlerde çıkarılmalıdır. Hastalığa sahip insanın diyete uygun beslenmemesi durumunda sonuç ölüme kadar gidebilmektedir. Bunun dışında içerisinde glüten bulunmayan her ürün diyete eklenebilir.
Ülkemizde glütenini azaltılmış, diyet ürün üretimi çok fazla gelişmemiştir. Bu yüzden glüten in toleransı olan çölyak ve fenilketonüri olan hastalar diyet ürünlerinin genelini yurtdışından ithal etmektedir. Bazı ekmek fabrikaları glütensiz ekmek üretimi yapmaktadır buda çölyak hastalarına büyük destek olmuştur.