Maymun çiçeği virüsü, her ne kadar 2020 Covid-19 pandemisinden sonra gündeme oturmuş olsa bile, aslında geçmişi 1970’e kadar uzanmaktadır. 1970’ten itibaren 11 Afrika ülkesinde maymun çiçeği virüsü rapor edilmiştir (Benin, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gabon, Fildişi Sahili, Liberya, Nijerya, Kongo Cumhuriyeti, Sierra Leone ve Güney Sudan).
Daha önce yapılan çalışmaların sonucunda, çiçek hastalığı tedavisi için kullanılan aşıların maymun hastalığına karşı koruma sağladığı ortaya koyuldu.
Monkeypox’a, Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cininin bir virüsünün sebep olduğu bilinmektedir ve bu virüs, enfekte olmuş bir kişi veya bir hayvan ile yakın temas sonucu bulaşabileceği gibi virüs bulaşmış materyaller ile de insana geçebilmektedir. Yapılan araştırmaların sonucu olarak hemfikir olunan nokta, Monkeypox virüsünün insanlar arasında geçişini kolaylaştıran en önemli faktörler; vücut sıvısı, solunum damlacıkları ve yatak örtüsü ile bu virüsün başka bir bireye bulaşabileceğidir.
Monkeypox genellinke semptomlarını 2 ila 4 hafta arasında göstermektedir. Zaman zaman ağır vakalara rastlanmakla birlikte, %3 ila %6 arasında ölüm oranına sahip olan bu virüs, esas olarak Orta ve Batı Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve zaman zaman diğer bölgelere taşınabilen hayvanlardan insanlara veya insanlardan hayvanlara geçebilen yani zoonetik bir hastalıktır.
Çiçek hastalığı tedavisi için kullanılan birçok ajan, Monkeypox yani maymun hastalığı için de ruhsatlandırılmıştır. Monkeypox hastalığı, çiçek hastalığına çok benzese de genellikle çiçek hastalığından daha az bulaşıcı ve daha az ciddi semptomlara sebep olmaktadır. Genellikle ateş, kızarıklık ve şişmiş lenf düğümleri ile kendini gösterir ve bir dizi tıbbi komplikasyona yol açabilir.
Maymun Çiçeği Patojeni
Maymun çiçeği hastalığına sebep olan şey, bir çeşit DNA virüsüdür. Poxviridae ailesinin Orthopoxvirus cinsine ait bu zarflı virüsün, 2 genetik varyantı olduğu ve birinin Orta Afrika (Kongo Havzası) kanadı ve diğerinin Batı Afrika kanadında olduğu bilinmektedir.
Kongo Havzası soyu, tarihsel olarak daha şiddetli hastalığa neden olmuştur ve daha bulaşıcı olduğu düşünülmüştür. İki kuşak arasındaki coğrafi bölünme, şimdiye kadar her iki virüs dalının da bulunduğu tek ülke olan Kamerun’da oldu.
Maymun Çiçeği Virüsünün Doğal Konağı
Maymun çiçeği virüsü konusunda konakçı olabileceği düşünülen farklı hayvan türleri tanımlanmıştır. Bu hayvanlar arasında ip sincapları, ağaç sincapları, Gambiya keseli sıçanlar, yurt, insan olmayan primatlar ve diğer birçok tür mevcuttur.
Maymun çiçeği virüsünün doğal seyri konusunda halen belirsizlik mevcuttur. Halihazırda bu yöndeki çalışmalar devam etmektedir.
Maymun Çiçeği Salgını
Tarihi 1970’e kadar uzanan maymun çiçeği hastalığı, yalnızca Batı ve Orta Afrika’yı değil, dünyanın geri kalanını da etkilediği için küresel halk sağlığı açısından oldukça önemli bir hastalıktır. Afrika dışındaki ilk maymun çiçeği hastalığı, 2003 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde görüşmüştür. Bu salgın, ABD’de 70’in üzerinde vakaya sebep olmuştur.
Maymun çiçeği ayrıca Eylül 2018’de Nijerya’dan İsrail’e, Eylül 2018’de Birleşik Krallık’a, Aralık 2019, Mayıs 2021 ve Mayıs 2022’de, Mayıs 2019’da Singapur’a seyahat edenlerde bildirilmiştir. Amerika Birleşik Devletleri’ne Temmuz ve Kasım 2021’de. Mayıs 2022’de, endemik olmayan birkaç ülkede birden fazla maymun çiçeği vakası tespit edilmiştir.
Bulaşma
Maymun çiçeği hastalığı zoonotik bir hastalık olduğundan dolayı, hayvanlardan insana geçmektedir. Enfekte hayvanın kanı veya herhangi bir vücut sıvısıyla bir insana geçmesi olası bir durumdur.
Maymun çiçeği hastalığı, insandan insana da bulaşabilmektedir. Bulaşması için solunum salgıları, enfekte bir kişinin cilt lezyonları veya yakın zamanda kontamine olmuş nesnelerle yakın temastan kaynaklanabilir. Damlacık solunum partikülleri yoluyla bulaşma genellikle uzun süreli yüz yüze temas gerektirir ve bu da sağlık çalışanlarını, hane üyelerini ve aktif vakaların diğer yakın temaslılarını daha büyük risk altına sokar.
Maymun Çiçeği Hastalık Belirtileri
Maymun çiçeğinin kuluçka süresi (enfeksiyondan semptomların başlangıcına kadar olan aralık) genellikle 6 ila 13 gündür, ancak 5 ila 21 gün arasında değişebilir.
Enfeksiyon iki döneme ayrılabilir:
- Ateş, yoğun baş ağrısı, lenfadenopati (lenf düğümlerinin şişmesi), sırt ağrısı, miyalji (kas ağrıları) ve yoğun asteni (enerji eksikliği) ile karakterize istila dönemi (0-5 gün arasında sürer). Lenfadenopati, başlangıçta benzer görünebilen diğer hastalıklarla (suçiçeği, kızamık, çiçek hastalığı) karşılaştırıldığında maymun çiçeğinin ayırt edici bir özelliğidir.
- Deri döküntüsü genellikle ateşin ortaya çıkmasından 1-3 gün sonra başlar. Döküntü, gövdeden ziyade yüz ve ekstremitelerde daha konsantre olma eğilimindedir. Yüzü (vakaların %95’inde) ve ellerin avuçlarını ve ayak tabanlarını (vakaların %75’inde) etkiler. Ayrıca oral mukozalar (vakaların %70’inde), genital bölge (%30) ve konjonktiva (%20) ile kornea da etkilenir. Döküntü, maküllerden (düz tabanlı lezyonlar) papüllere (hafifçe kabarık sert lezyonlar), veziküllere (berrak sıvı ile dolu lezyonlar), püstüllere (sarımsı sıvı ile dolu lezyonlar) ve kuruyup dökülen kabuklara doğru gelişir. Lezyonların sayısı birkaç ila birkaç bin arasında değişir. Şiddetli vakalarda, lezyonlar derinin büyük bölümleri dökülene kadar birleşebilir.
Kaynak: