Brucella
Brusellozis sığır, koyun, keçi, domuz gibi evcil hayvanlarda abortus neden olan ve insanlarda da bir takım bozukluklara neden olan zoonoz bir hastalıktır. İnsanlarda Malta Umması(Dalgalı Ateş) olarak bilinen hastalık; Akdeniz Ateşi, Süt veya Peynir hastalığı olarak da bilinir.
Brucella spp. küçük, hareketsiz, sporsuz, kapsülsüz, gram negatif bir kokobasildir. Zorunlu hücre içi bir patojendir. Çoğalmalarını ve yaşamlarını fagositik hücreler ve lenfoid dokularda sürdürürler. En çok bulaş çiğ sütten yapılan peynir ve krema yağlarla olur. Direkt temasta; hayvanın genital akıntısı, düşük materyali veya idrarının hasarlı cilt ile teması sonucu etkenin vücuda girmesi sağlanmış olur.
Hastalık belirtileri haftalarca veya aylarca devam edebilir. Bazı insanlarda tedaviden sonra dahi semptomlar devam edebilir. Daha çok eklem ağrısı dikkat çeker.
- Ateş
- Titreme
- İştah Kaybı
- Terleme
- Yorgunluk
- Eklem,kas ve sırt ağrısı
- Baş Ağrısı
En çok dikkat edilmesi gereken konusu ise çiğ süt ve ürünlerin kaçınmak gerekir. Hayvanlarla sürekli temas halinde olan( Veteriner Hekim, Hayvan Bakıcılar, Çiftçiler) daha dikkatli olması gerekir.
Antraks
Etken Bacillus anthracis gram pozitif bir basil ve zoonoz bir hastalıktır. Doğada bakterinin spor formu bulunur. Spor formu vücuda alındıktan sonra vejetatif forma dönüşür ve hastalık tablosu ortaya çıkar. Bu nedenle antraks’tan ölen insan ve hayvanın otopsi/nekropsi’si yapılmaz. Çünkü yapılması durumunda sporların çevreye yayılır ve 60-80 yıla kadar sporların canlılığını korumasından kaynaklıdır. Hastalıktan ölen hayvanlarının doğal(burun, kulak, anüs, vajina) vücut deliklerinden kan gelir. Akan kanın pıhtılaşma özelliğinin kaybolması en büyük belirtilerdendir. Yüksek ölüm oranına sahiptir.
Etken insanın vücuduna deriden girerse, ortası siyah, çevresi cerahatli bir lezyon meydana getirir. Bağırsaklarda ise daha çok hastalıklı hayvanın etinin yenmesi sonucu meydana gelir. Kırgınlık, halsizlik, terleme meydana gelir. Bulantı, kusma, ishal ve karın ağrısıyla birlikte ateş görülür. Bazen ishal kanlı olabilir.
Akciğerlerde ise sporların solunum yoluyla alınması sonucunda meydana gelir. En tehlikeli formudur. Akciğerlerdeki yoğun dolaşımdan dolayı septisemiye neden olur ve ölüm nedeni genellikle septik şok kaynaklıdır.
Bu hastalıktan dolayı ölen hayvanlar derin bir çukur kazılarak ve üzerine kireçle yada yakılarak kapatılması en iyi yöntemlerdir. Çukurun derin olması önemlidir. Yüzeyde olursa şarbon sporlarını solucanlar ve böcekler toprak yüzeyine taşıyabilir.
Echinococcosis
Echinococcosis, Echinococcus (Taeniidae familyası) cinsine ait cestodların yetişkin veya larva evrelerinin neden olduğu kozmopolit bir zoonozdur. Tıbbi ve halk sağlığı açısından önemli olan iki ana tür sırayla kistik ekinokkoz(kist hidatik) ve alveoler ekinokokkoz neden olan Echinococcus granulosus ve Echinococcus multilocularis‘tir.
Cestodun kesin konakçıları köpekler gibi etobur hayvanlardır. İnsanlara kontamine gıda, su veya toprak parazit yumurtalarının yutulması veya hayvan konakçılarıyla doğrudan temas sonrası bulaşır.
Karaciğeri enfekte eden kist karın ağrısı, bulantı ve kusma yaygın olarak görülür. Akciğer etkilenirse öksürük, göğüs ağrısı, nefes darlığı ve solunum güçlüğü görülür. Ayrıca diğer organları etkilemesi de kistin büyüklüğü ve basınç yaptığı bölgeye göre değişmektedir. Bu yüzden hayvanlara antiparaziter, antihelmintik tedaviler belli aralıklarla yapılması çok önemlidir.
Toksoplazmosis
Toxoplasma gondii ‘nin neden olduğu paraziter bir zoonoz hastalıktır. Kedi dışkısında ve az pişmiş ette, özellikle geyik eti, kuzu eti ve domuz etinde bulunur. Kontamine su yoluyla da bulaşabilir. Toksoplazmosis ölümcül olabilir veya anne enfekte olursa için ciddi doğum kusurlarına neden olabilir.
Toxoplasma gondii ile enfekte olan çoğu insan bunun farkında değildir çünkü hiçbir klinik semptom göstermez. Bazen gözde görme kayıplarına neden olmaktadır. Hamile annenin enfekte olması ve doğan bebeğin ilerleyen dönemlerde fonksiyonel bozukluklara neden olabilir. Doğan bebeğin göz veya beyin hasarı görülebilmektedir.
Dikkat edilmesi gereken konulardan ilk başta gelen ise çiğ veya az pişmiş etlerden uzak durmaktır. Meyve ve sebzeleri yemekten önce yıkamak gerekir. El yıkamak enfeksiyonu önlemekte büyük önem taşımaktadır.
Batı Nil Ateşi
Batı Nil Ateşi, Arbovirüs grubunda yer alan virüslerin neden olduğu ve en sık enfekte sivrisineklerle bulaşan zoonoz bir hastalıktır. Sivrisinekler virüsü kanıyla beslendikleri kuşlardan alarak insanlara ve diğer hayvanlara bulaştırırlar. Bulaş en çok Haziran-Eylül aylarında görülür.
Hastalığa enfekte olmuş çoğu kişide hiçbir klinik belirti gözlenmez(%70-80).Bazı kişilerde ateşli klinik bir tablo şekillenir. Enfekte olan kişilerde ateşle beraber ishal, kusma, eklem ağrıları ve baş ağrısı gözlenmektedir. Hastalıktan kurtulan çoğu kişide hastalık semptomları haftalarca hatta aylarca devam edebilir. Az sayıda kişide ise ensefalit, menenjit gibi ciddi bir nörolojik tablo şekillenir. Kronik hastalığı olan kişilerde daha ağır ve daha fazla ölümcül olabilmektedir. Seyahat dönüşlerinde hastalık semptomlarının görülmesi halinde sağlık kuruluşuna gidilmelidir.
Kuduz
Kuduz, Rabies ya da Lyssa daha çok merkezi sinir sistemini ağır şekilde etkileyen viral bir zoonozdur. Etkeni Rhabdoviridae ailesine ait tek sarmal bir RNA virüstür. 1932′ de Pawan ilk olarak enfekte olmuş vampir yarasaların insanlara ve diğer hayvanlara aktarabildiğini keşfetmiştir. En tipik bulgusu patolojik olarak insan yada hayvanın beyninde Negri cisimciğinin görülmesidir. Bulaşma enfekte hayvanın insanı ya da başka bir hayvanı ısırması ile bulaşır. Kuduz belirtileri insanda halsizlik, disfonksiyon, anksiyete, konfüzyon bozuklukları görülür. Hastalık ilerledikçe anormal davranışlar, halüsinasyonlar ve uykusuzluk yaşanabilir. Hayvanlarda ise ilk başlarda çevreyle ilgisizlik, sessiz ve loş bölgelere saklanma ilerleyen zamanlarda ise sinirlilik, sahibine saldırma, evden kaçma, gıda niteliğinde olmayan cisimleri yemeye çalışma gibi davranış bozuklukları gözlenebilir. Bu bozukluklardan sonra hayvanda ölüm görülür. Hayvanlarda en tipik belirti alt çene felci bu hastalık için tipiktir. Hayvan ısırmalarına maruz kalan kişilerin en kısa sürede aşı olarak önlemine almalara gerekir. Çünkü hastalık için spesifik bir tedavi daha bulunamamıştır.
Kaynaklar
- https://www.mayo.edu/research/clinical-trials?_ga=2.2803952.1343864578.1586717707-2098244397.1586717707
- https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Earbon
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14575976
- https://www.healthline.com/health/toxoplasmosis
- https://www.tarimdanhaber.com/hayvancilik/hayvanlarda-viral-zoonozlar-h6187.html
- https://www.seyahatsagligi.gov.tr/site/HastalikDetay/Bati-Nil-Atesi
- https://en.wikipedia.org/wiki/Rabies_virus
- https://www.cdc.gov/rabies/about.html
