Neden Vücut Ağırlığı Korumak Bu Kadar Gündemde?
Günümüz koşulları kişilerin ekonomik, sosyal, çevresel durumlarını oldukça etkilemiş ve değiştirmiştir. Bununla birlikte kişilerin yaşam biçimlerinde ve beslenme düzenlerinde önemli değişikler olmuştur. Sedanter yaşam, fiziksel aktivite yetersizliği ve hazır gıda sektörünün gelişimi gibi değişiklikler beraberinde farklı sorunlarda getirmiştir. Bunlardan en önemlilerinden birisi obezitedir. Obezite, kişilerde ruhsal ve fiziksel olarak sorunlara neden olmaktadır. Şişmanlık, günlük alınan enerji ve harcanan enerjinin dengesizliğinden kaynaklanmaktadır. Kişiler aldıkları enerji kadar enerji harcamadıkları için günümüzde şişmanlık sorunu bu kadar gündeme gelmiş durumdadır. Tüm dünya ve Türkiye’de şişmanlama (obezite ) ve bunun beraberinde kronik hastalıklar gün geçtikçe artış göstermeye devam etmektedir.
Vücut Ağırlığının Değerlendirilmesi
Genel olarak vücut ağırlığının değerlendirilmesinde bizlere yardımcı olan üç değer vardır;
- BKI (Beden Kütle İndeksi) göre,
- Bel çevresine göre,
- Bel/kalça çevresi oranına göre,
1) Beden Kütle İndeksine (BKI) Göre Değerlendirme:
Bki, boy ve vücut ağırlığına dayalı olan bir indekstir. Toplum düzeyinde şişmanlık ve şişmanlık riskini tanımalar.
Bki değerinin düşük ya da yüksek olması kişinin sağlığı açısından riskler oluşturabilmektedir.
Bki Değerinin Yorumlanması:
- Zayıf : Bki değerinin 18.5 Kg/m² altından olmasıdır. Beslenme düzeninin gözden geçirilip normal Bki değerine ulaşmak hedeflenmelidir.
- Normal (Sağlıklı Aralık): Bki değerinin 18.5- 24.9 Kg/m² aralığında olmasıdır. Değerin istenen aralıkta olduğunu göstermesine karşın kişinin beslenme alışkanlıkları gözden geçirilerek sağlıklı beslenme durumu kontrol edilmelidir. Alt veya üst sınıra çok yakın olan kişilerin dikkat etmesi gerekmektedir.
- Hafif Şişman: Bki değerinin 25- 29.9 Kg/m² aralığında olması durumudur. Vücut ağırlığının normal aralığa inmesi için önemlidir.
- Şişman : Bki değerinin 30-39.9 Kg/m² aralığında olması durumudur. Tehlike arz eden aralıktır. Fazla kilonun ve yağlanmanın getirebileceği kronik hastalıklar göz önünde bulundurularak kişinin dengeli ve sağlıklı beslenmesi esas tedavi olarak alınmalıdır. Normal aralıklara inmek için destek alınması tavsiye edilir.
- Aşırı Şişman: Bki değerinin 40 kg/m² üstünde olması durumudur. Sağlık durumu ciddi tehlike altındadır. Kişinin doktor ve diyetisyen yardımı alması gereklidir.
2) Bel Çevresine Göre Değerlendirilmesi:
Bel çevresi ile değerlendirmede kişinin abdominal bölgesinde oluşan yağlanması yani iç organlarında oluşan yağlanma yansır. Kişi ayakta ve dik duruşta iken kişinin yaklaşık olarak göbek deliğinin bir parmak kadar üstünden mezura yardımı ile ölçülmesiyle bulunur. Vücutta yağlanmanın üst bölgede olması kişinin hastalık riskini arttıracağından bu değerlendirme ölçütü oldukça önem arz eder.
Bel çevresi;
- Erkeklerde 94 cm
- Kadınlarda 80 cm’in üzerine çıkmamalıdır.
3) Bel/Kalça Çevresi Oranına Göre Değerlendirme:
Kişini bel ve kalça ölçüleri alınarak ölçüler oranlanır. Sonucunda erkeklerde bu oranın 0.90’nın, kadınlarda 0.85’in altında olması istenir. Bunun üstünde olan değerler kişinin sağlığını tehdit eden oranlara sahip olduğunu gösterir.
Sonuç
Çeşitli değerlendirmeler ve sınıflandırmalar sonucunda kişide kilo fazlalığı tespit edildiği durumda kişinin sağlığının olumsuz etkilendiği anlaşılır. Fazla kilosu olan kişilerin doktor ve diyetisyenden destek alarak sağlık kontrollerini yaptırması ve beslenme düzeninin dengeli ve sağlıklı bir hal alması sağlanmalıdır. Amaç sadece kişinin kilo vermesi sonucu görünüm olarak değişmesi değil, kişinin sağlıklı olması, sağlıklı ve dengeli beslenme konusunda bilinçlenmesini sağlamak amaçlanmaktadır.
Değerlendirmeler sonucu kilolu ve üstü sınırlarda yer alan kişilerde görülme olasılığı artan hastalıklara ve sorunlara bakmak gerekirse:
- Hipertansiyon
- Aterosklerozis
- Gut
- İnsülin Direnci
- Diyabet
- İnme
- Kısırlık
- Adet Düzensizliği
- Reflü
- Osteoporoz
- Metabolik sendrom
- Uyku Apnesi
- Karaciğer Yağlanması
- Depresyon
- Kroner Arter Hastalığı gibi çeşitli sorunlarla karşı karşıya kalınabilir.
Öneriler
- Vücut yağ oranını azaltarak kas kütlenizi arttırmayı hedefleyin,
- Yağı azaltılmış süt ve ürünleri, yağsız et,balık, derisiz tavuk, kurubaklagiller, meyve, sebze ve tam tahıllı ürünleri tercih edin,
- Öğün atlamamaya dikkat edin,
- Porsiyon miktarlarını iyi ayarlayın,
- Yağ, tuz ve şekeri azaltın,
- Su tüketiminizi aksatmayın,
- Fiziksel aktivite düzeyinizi arttırın,
- Ekran karşısında (televizyon, Bilgisayar vb. ) yemek yemeyin,
- Ambalajlı ürünler yerine evde sağlıklı öğünler ve atıştırmalıklar hazırlayın.
İleri Okuma ve Kaynak:
- https://www.foodelphi.com/turkiyeye-ozgu-besin-ve-beslenme-rehberi-hacettepe-universitesi/
- Akbulut G, Rakıcıoğlu N. Şişmanlığın beslenme tedavisinde güncel yaklaşımlar, Genel Tıp Dergisi 2010; 20(1):35-42
- T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü.Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi. Aydoğdu Ofset Matbaacılık Ambalaj San.Ltd.Şti., Ankara, 2006.
- Ashwell M, Hsieh SD. Six reasons why the waistto-height ratio is a rapid and effective global indicator for health risks of obesity and how its use could implify the international public health message on obesity. International Journal of Food Sciences and Nutrition 2005;56(5):303-/307.
- WHO Expert Consultation. Appropriate body-mass index for Asian population sand it simplications for policy and intervention strategies, Lancet 2004;363:157-163.
- Pekcan G. Şişmanlık Belirleyicileri: Bugün ve Gelecek için Olası Senaryolar, In: Baysal A. Baş M (Eds.). Yetişkinlerde Ağırlık Yönetimi. 1. Baskı, Ekspres Baskı A.Ş., İstanbul 2008, s 1-16.
- Pillai C, Udhoji P, Rathod S, et al. Comparison of body mass index, body fat percentage and neck circumference as tools for evaluation of obesity. National Journal of Physiology, Pharmacy & Pharmacology 2012; 2(2):167-171.
- T.C. SB Türkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Kuban Matbaacılık Yayıncılık, Ankara 2014 Eat For Health Australian Dietary Guidelines Summary 2013 http://www.eatforhealth.gov. au/sites/default/files/files/the guidelines/n55a_ austuralian diet tany guidelines_summanybook.pdf
