Okul Çocuklarında Beslenme

Beslenme

Büyüme, gelişme, sağlıklı yaşam için gerekli olan besin maddelerinin  kullanılmasıdır. Kötü beslenme, sanayileşmiş ve gelişmekte olan ülkelerde çeşitli sağlık sorunlarına neden olmaktadır. 0-6 yaşındaki çocuklarda protein enerji malnütrisyonu, anemi, okul çağındaki çocuk ve ergenlerde raşitizm, zayıflık ve obezite, anemi, iyot eksikliği bozuklukları, vitamin yetersizlikleri ve diş çürüğü. Yetişkinlikte çocuğun davranışını etkileyen alışkanlıklar genellikle okul öncesi yaşta kazanılır. Aynı şekilde, çocuğun bu yaşta yeme alışkanlığı, yaşamının sonraki aşamalarını etkileyecek ve gelecekteki beslenme sorunlarının temelini oluşturacaktır. Beslenme eğitimi, uygun ve dengeli bir diyetin neden olduğu sorunları önlemede en önemli faktörlerden biridir. Çocuğun eğitiminde ve aile ortamının etkisinde, çocuğun beslenme ilkelerine uygun olarak beslenme alışkanlıkları söz konusu olduğunda rol oynar.

Çocuklarda Beslenme Bozuklukları

Sağlıklı ve dengeli beslenmenin doğru yolu düzgün ve dengeli beslenebilmek için bilgili, eğitimli ve akıllı bir tüketici olmak gerekir. En az kalori ve yağ oranlarını bilmek, seçmek düşük yiyecekleri yemeliyiz. Bu da çocuklara öğretilmelidir. Evde yemek yapma ve yemek yeme alışkanlığı asla kaybolmamalı. Ek olarak, yüksek besleyici ve yağ içeren popülasyonlarda kanser, kalp hastalığı ve diğer hastalıkların arttığı unutulmamalıdır. Fast food ara sıra kaçamak olmalıdır. Fast-food satılan sanayileşmiş ülkelerde olduğu gibi, bireysel yiyecekler, kaloriler, yağ, protein, tuz, kolesterol vb. değerler iş yerlerinin duvarlarına, halkın göreceği yerlere yerleştirilmelidir. Bilgi edinme ve seçme hakkı insanlara verilmelidir. Unutmayın, 1 gram yağ 9 kaloriye eşittir.

Çocukların Beslenmesinin Temel Prensipleri

Çocuğun yaşına göre büyüme ve gelişme değerlendirilir. Yeterli ve dengeli beslenmek için gerekli olan proteinler, yağlar, karbonhidratlar, vitaminler ve mineraller gibi besinlerle beslenir. Yiyecekler, içerdikleri besinlerin türü ve miktarı bakımından farklılık gösterir. Bazı yiyecekler protein açısından zengin, bazıları vitamin ve mineral yönünden zengindir. Her öğünü yiyemeyiz. Bu sebeple besinler dört ana grupa ayrılır

1. Süt ve Süt ürünleri
2. Et, yumurta, kuru baklagiller
3. Taze sebzeler ve meyveler
4. Tahıllar

Bir grupta çok fazla yiyecek tüketen ve diğer gruptan çok az veya hiç bir şey almayan insanlar dengesiz besleniyor demektir. Çeşitli gıdaların enerji tüketimini sağlamanın yanı sıra çocukların protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve mineralleri de almalarını sağlar. Çocuklar için besin maddeleri Gereksinimler yetişkinlerden farklıdır. Bu farklılıkları şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Çocukların enerji tüketimi, yetişkinlerinkinden önemli ölçüde yüksektir.
2. Yeni dokuların, minerallerin, proteinlerin ve vitaminlerin oluşumu
   gereği gereksinimi artmaktadır.
3. Çocukların sınırlı öz bakım özellikleri, Sindirim sisteminin özellikleri, belirli besin maddelerinin belirli bir şekilde emilmesini ve uygulanmasını gerektirir.

Çocukların Beslenmesinin Amacı

Büyüme ve gelişme, insan yavruların hücre aşamasından yetişkinliğe kadar dinamik değişimin aşamalarıdır. Büyüme ve gelişme terimi, fiziksel ve zihinsel değişim süreçlerini kapsar. Sonuç olarak, çocuğun beden büyüklüğü artar, hücrelerin yapısı ve işlevleri, motor ve bilişsel yetenekler, duyusal, duygusal ve sosyal davranışlar olgunlaşır. Gençlerde bu süreçler sağlıklı olmalıdır. Ergenlikte dengesiz ve yetersiz beslenme sorunları ve geliştirme sürecini yavaşlatır veya durdurur. Kötü beslenmenin sadece bir zayıflık olduğunu hissetmek doğru değildir. İdeal kilo için çocuğun yaşına uygun üst ve alt sınırlar vardır. Fazla kilolu olmak bir beslenme sorunudur. Obezite, çocuğun zihinsel ve fiziksel aktivitesini azaltır. Çocukların normal şekilde büyüyüp büyümediklerini belirlemek için bu toplulukta normal beslenme standartları belirlenmiştir. Bu standartlara göre çocukların büyümesi bu standartlara göre belirlenmeli ve değerlendirilmelidir.

Dünya Sağlık Örgütü, çocukların büyümesini izlemek için ağırlık ve boyut standartları geliştirmiştir. Yetersiz beslenen ve dengesiz çocukların büyüklüğü ve ağırlığı bu standartların altındadır. Beş yaşın altındaki çocukların beslenme durumuna göre uluslararası referansçılara baktığımızda, farklılıkların ortaya çıkması önemlidir.

Çocucklarda Beslenme Yöntemleri

A. Bebeklerin Beslenmesi

Yaşamın ilk 6 ayında, çocuk sadece anne sütüyle beslenir. Bu süre zarfında, D vitamini miktarı haricinde başka bir besin maddesi uygulanmamaktadır. 6 ay sonra anne sütü kalori ihtiyacını karşılamak için yeterli değildir. Anne sütüne ek olarak, bir yıla kadar ilave besinler de verilebilir. Çocuk talihsizlik nedeniyle anne sütü alamıyorsa, çocuğun beslenme ihtiyaçları anne sütüne en yakın gıdalarla hazırlanmalıdır. Yetersiz ve dengesiz bir bebek beslenme rejimi nedeniyle çeşitli problemler ortaya çıkabilir. Bu sorunları şöyle sıralayabiliriz.

• Düşük ağırlıklı bebekler
• zayıf ve dengesiz beslenme
• aşırı yeme veya obezite
• yetersizlik (besin içeriğinin yemek borusuna geri dönüşü.)
• Kusma, dışkı problemleri, ishal veya kabızlık

B. 1-2 Yaş Arası Çocuklarda Beslenme

Bu süre zarfında, çocuk yiyecekleri kolayca çiğneyebilir ve yutabilir
tek taraflı yiyecek gruplarından kaçınılmalıdır. Et, balık, tavuk,
Yumurta, süt ve süt ürünleri, meyve ve sebzeler, un, patates ve pilav takip edilmelidir. Çocukların beslenmesinde ısrar etmek, ödüllendirmek ve cezalandırmak gibi yeme sürecini vurgulayan ebeveynlerin tutumları çocuğun yeme alışkanlıklarına zarar verir. Bununla birlikte, çocuğun bu süre zarfında farklı yiyecek türlerine kolayca alışması ve ileri yaşlara kadar sürecek yiyecekleri seçme alışkanlığını kazanmaması için çaba gösterilmesi gerekir.

C. Okul Öncesi Beslenme (3-5 Yaş Arası)

Okul öncesi çocuklarında yeme alışkanlıklarının gelişmesinde etkisi çok fazla. Çocuğun çikolata, şeker, kek ve kola gibi besleyici yiyeceklere alıştırmamaya özen gösterilmelidir. Yemekler düzenli olmalı ve bu yiyecekler öğün aralarında çocuğa verilmemelidir.

D. Okul Çağı Çocuğunda Beslenme (6-12 Yaş Arası)

Okul çağındaki çocukların beslenmesi sadece fiziksel gelişim için değil, aynı zamanda o yaştaki çocukların hastalıktan korunması için de önemlidir. Okul çocukları için beslenme programının iki amacı vardır;

• Temel beslenme bilgisi ve beslenme ile sağlık arasındaki ilişkiyi sağlamak, sağlıklı ve yeterli beslenme düzenini sağlamak.
• Diğeri ise eldeki olanakları kullanarak okul çocuğunun yeterli ve dengeli beslenmesini sağlamaktır. ( Atatürk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümünde Okutman, Rıdvan KÜÇÜKALİ)

Kaynaklar

• Ayşe. BaysaL, Beslenme, Hatipoğlu Yayınevi. Ankara, 2004, 5.404-433.
• HATUN. Şükrü. ETİLER. Nilay. GÖNÜLLÜ. Erdem. Yoksmiluk ve Çocuklar Üzerindeki Etkileri, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 2003, 46
• U.GÜNEYLİ. “4-6 Yaş Grubu Çocuklarında Beslenme Alışkanlıkları ve Bunu Etkileyen Etmenler Konusunda Bir Araştırma”, Beslenme ve Diyet
  Dergisi, Yeniçağ Matbaası, Ankara, 1988, cilt.17.
• ŞükrÜ. Hatun, Nilay. Etiler, Erdem. Gönüllü, Yoksulluk ve Çocuklar Üzerindeki Etkileri, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 2003, 46 (4), s. 251-260
• U.Güneyli. ”4-6 Yaş Grubu Çocuklarında Beslenme Alışkanlıkları ve Bunu Etkileyen Etmenler Konusunda Bir Araştırma”, Beslenme ve Diyet Dergisi, Yeniçağ Matbaası,
  Ankara, 1988, Cilt.17, s.37