BilimGenelMakaleler

Radyasyona Maruz Kalma ve Mutasyon Oluşumu

Google News Abone Ol

Yüksek Enerjili Radyasyon Nedir?

Enerji  elektromanyetik spektrum içerisinde dalga boyuyla ters orantılı olarak değişir. X-ışınları,gama ışınları ve kozmik ışınlar UV ışınlarından daha kısa dalga boylarına sahiptirler. Bunun nedeni olarakta enerjileri daha yüksektir. Yüksek enerjili bu ışınlar dokuların derinliklerine girebilecek kadar kuvvetlidir ve yolları boyunca karşılaştıkları moleküllerin iyonizasyonuna sebep olurlar. 1920’lerde Herman Muller ve Lewis Stadler isimli araştırmacılar bu iyonize radyasyon kaynaklarının mutajenik olduğunu belirtmişler ve o zamandan beri bu radyasyonların özellikle de X-ışınlarının etkileri üzerine çalışmalar sürmektedir.

X-ışınları Hücrelere Nasıl Etki Eder?

X-ışınları girdiği hücrelerde karşılaştığı moleküllerin atomlarından elektron atılmasına neden olur. Böylece kararlı atom ve moleküller serbest radikallere dönüşür. Bu ışınlar ilerledikçe arkalarında bıraktıkları iyonlar çeşitli reaksiyonların başlamasına neden olurlar. Bu reaksiyonlar dolaylı olarak yada doğrudan genetik materyali etkiler ve pürin ve pirimidinlerin yerini değiştirerek nokta mutasyonları oluştururlar. Iyonize radyasyon fosfodiester bağlarını da kırarak kromozomların bütünlüğünü bozar ve çok sayıda bozukluk ortaya çıkar.

Radyasyonun Dozu ve Mutasyon ilişkisi

X-ışını dozu ile mutasyon arasında doğrusal bir ilişkinin olduğu bilinmektedir. Araştırmalar dozun her ikiye katlanışında oluşan mutasyon sayısının da ikiye katlandığını göstermiştir. Radyasyonun çok küçük dozlarının bile mutasyon oluşumunda etkili olduğu bilinmektedir. Bu gözlemler ilk olarak J.A.Crowther ve F.Dessauer tarafından öne sürülen hedef teorisi ile açıklanabilmiştir. Teoride hücrelerde bir ve ya daha fazla hedefin bulunduğu ve bir bölgenin bir kez bile radyasyona maruz kalmasının hasar verici etki ve ya mutasyon doğuracağı belirtilmiştir. Hedef teorisi aslında X-ışınlarının doğrudan genetik materyal ile etkileştiğini ileri sürmektedir.

Radyasyonla muamelenin etkileri üzerine yapılan diğer iki gözlem ilgi çekicidir. Bunlardan ilkinde bazı organizmalarla yapılan çalışmalarda uygulanan radyasyon dozunun yoğunluğunun mutajenik etkide çok küçük bir fark göstermiştir. Yani toplam 100 röntgene(enerji dozu ölçüsü) maruz kalma,ister tek bir akut doz halinde ister zaman içine yayılmış birkaç kronik doz halinde verilsin yaptığı etki aynıdır. Ancak fareler ve insanlar gibi memelilerde durum böyle değil. Işınlama dönemleri arasındaki zaman içerisinde hasarın onarıldığı ve bundan dolayı sonda etkinin aynı olmadığı öne sürülmektedir.

Abdullah Alekberov

Abdullah Alekberov. Azerbaycanin Nahcivan ilçesinde 2 Şubat 1996'da doğdum. Okulu bir müddet Nahçıvanda okudum daha sonra Bakü'de eğitimime devam ettim. 2013 yılında hem İzmir Ege Üniversitesinde Halkla ilişkiler ve tanıtım hemde Bakü'de İktisat Üniversitesinde endüstri mühendisliğini kazandım. Bakü'deki üniversiteyi tercih ettim ve bir müddet orda okudum. Sonra Erzurum Atatürk Üniversitesine başvurdum ve Moleküler biyoloji ve genetik bölümünü kazandım. Bakü'deki üniversiteyi bıraktım ve eğitimime devam etmek için Atatürk üniversitesine geldim. Şuanda adı geçen üniversitete öğrenci olarak eğitimime devam etmekteyim. Erzurumda yaşıyorum.

2 Yorum

  1. Okumaya üşeniyorum biraz daha büyük yazsaymışsınız bide maddeler halinde neyse yararlı olmuş helal.

    1. Merhaba, sitemizde yazının boyutunu değiştirebiliyorsunuz. Girişteki görselin altında yazı detaylarının bulunduğu kısımda bu ayar mevcut. Teşekkür ederiz.

MFCyber için bir yanıt yazın Yanıtı iptal et

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir