Dolboeuf Yanılsaması Nedir?
Büyüklüğü göreceli olarak algılamaya neden olan optik yanılsamadır. En iyi bilinen versiyonu ise aynı boyutlardaki 2 dairenin farklı 2 boyuttaki halkayla çevrili olması ve daire ile halka arasındaki mesafenin azaldıkça dairenin daha büyük görünmesine neden olmasıdır. Yanılsama adını 1865’te yaratan Belçikalı filozof, matematikçi, deneysel psikolog, hipnotist ve psikofizikçi Joseph Remi Leopold Delboeuf‘tan almıştır.
Dolboeuf Yanılsaması ve Diyet
Obeziteye etki eden çevresel faktörlerin başında porsiyon kontrolü gelir. Porsiyon kontrolünü sağlamak diyetin temel unsurudur. Gıdanın değişik tabak boyutları ile sunulması, porsiyon algısını değişebilmektedir. Bu durum Delboeuf yanılsaması ile açıklanmaktadır. Delboeuf yanılsaması yiyecek ile tabak çeperi arasındaki boşluk arttığında tabakta bulunan yiyeceğin miktarının olduğundan az gözükmesi, tabak ile yemek arasındaki boşluk ne kadar az ise tabaktaki yiyeceğin de o kadar fazla gözükmesidir.
Yapılan çalışmalarda porsiyon algısına, tabak boyutlarının etkisi olup olmadığı halen net olarak aydınlatılamamıştır. Yemeklerin daha küçük kaplarda servis edilmesinin, algılanan porsiyon miktarını değiştirerek kişilerin enerji alımlarını azaltacağından, obeziteyle mücadele açısından etkin bir yöntem olarak kullanılabileceği düşünülmüştür. Tabak boyutunun beslenme miktarını etkilediğini kanıtlayan çalışmalar olduğu gibi porsiyon algısını değiştiremediği çalışmalar da mevcuttur.
Örnek Çalışmalar
- Wansink ve Cheney tarafından 2005 yılında yapılan bir çalışmada, gıda olarak cips ve çerez, serviste ise 2000 ml ve 4000 ml alan kâseler kullanılmış, büyük ve küçük kâseler arasında porsiyon algısı açısından anlamlı bir farklılık bulunmuştur.
- İki yüz yetmiş öğrenci ile yürütülen bir başka çalışmada ise çapları 23 ve 28 cm olan kâğıt tabaklar kullanılmıştır. Çalışmada, katılımcıların akşam yemeğinde sevdikleri bir gıda servis edilmiş, büyük ve küçük tabak arasında porsiyon algısı bakımından anlamlı bir farklılık gösterilmiştir. Ancak bu çalışmada, gıda türünün standardize edilememiş olması önemli bir kısıtlılıktır.
- Rolls ve arkadaşları 44 erişkini kapsayan ve sunumunda et ve 17, 22, 26 cm çapındaki porselen tabakları kullandıkları çalışmada, tabak boyutlarının porsiyon algısını etkilemedikleri sonucuna varmışlardır.
- Yip ve arkadaşları da kilolu ve obez kadın katılımcılardan oluşan çalışma gruplarına, 19,5 cm ve 26,5 cm çaplı porselen tabaklarda sunum yapmışlar ve tabak boyutlarının porsiyon algısını etkilemediği sonucuna varmışlardır
Kaynakça
- https://en.wikipedia.org/wiki/Delboeuf_illusion
- Öner ve ark.,Does Plate Size Used in Food Service Affect Portion Perception?, TJFMPC www.tjfmpc.gen.tr 2016; 10 (4)
- Ittersum, K., Wansing, B., Tüketici Araştırmaları Dergisi , Cilt 39, Sayı 2, 1 Ağustos 2012, Sayfa 215–228, https://doi.org/10.1086/662615
- Watson, E.,The Dolboeluf İllusion: Why expanding Dinner Plates Are Expanding Our Waistlines,, 18 Temmuz 2012.
