BilimGenelMakaleler

Lac Operon Modeli Nedir?

Google News Abone Ol

1960’larda,Jacob ve Monad bir gen grubunun tek bir birim halinde birlikte ifade edildiği bir operon modeli onerdiler.

Bu lac operonunda Z,Y,A yapısal genleri ve bunlarında hemen yanında operatör bölge denilen DNA dizileri yer alır. Araştırmacılara göre lacI geni bir baskılayıcı molekül oluşturarak yapısal genlerin transkripsiyonunu regüle ediyor ve bu baskılayıcı allosterik moleküldür. Yani molekül başka bir moleküle tersinir olarak bağlanır ve hem 3 boyutlu yapısı değişikliğe uğrar hemde kimyasal aktivitesi değişir.

Baskılayıcı operatör bölgenin DNA dizisi ile ilişki kurar ve RNA polimerazın işlevi engellenir,bu şekilde yapısal genlerin transkripsiyonu baskılanmış olur. Ortamda laktoz varsa ne olur? Ortamda laktoz varsa, laktoz baskılayıcıya bağlanır ve onu konformasyonel değişikliğe uğratır. Bu değişiklik sonucunda baskılayıcının bağlanma bölgesi değiştiği için operatör DNA’ya bağlanamaz ve RNA polimeraz engellenemez,yapısal genlerin transkripsiyonu gerçekleşir ve laktoz metabolizması için gerekli enzimlerin sentezlenmesi sağlanır. Transkripsiyon yalnızca baskılayıcının operatör bölgeye bağlanamadığı zaman gerçekleştiği için burada negatif kontrol söz konusudur. Ortamda laktoz olmadığı zaman laktoz metabolizması için gerekli enzimlere gereksinim olmadığı için sentezlenmeleri baskılanır. Laktozun tümü metabolize olduğundaysa ortamda baskılayıcıya bağlanacak laktoz kalmaz ve böylece baskılayıcı engellenemez ve operatör bölgeye bağlanarak yapısal genlerın transkripsiyonunu baskılar.

Peki ortamda hem laktoz hemde glukoz varsa? O zaman laktozu glukoz ve galaktoza parçalayan enzim olan beta-galaktozidaz enziminin sentezine ihtiyaç kalmayacaktır. Çünkü hücrenin ihtiyacı olan glukoz zaten ortamda var. Bu durumda katabolit aktivatör protein (CAP) adı verilen molekül işe karışır. CAP ortamda glukoz varken lac operonun ifadesini baskılar. Glukoz varlığında ortamda laktoz olsa bile  lac operonu aktive olmaz ve hücre enerji kaynağı olarak glukozu tercih eder. Aynı zamanda araştırmalar CAP’ın ortamda bulunmasının polimerazın promotor bağlanmasını kolaylaştırdığını aksi taktirde polimerazın promotore bağlanmasının asla çok etkin olmadığını göstermiştir.

Abdullah Alekberov

Abdullah Alekberov. Azerbaycanin Nahcivan ilçesinde 2 Şubat 1996'da doğdum. Okulu bir müddet Nahçıvanda okudum daha sonra Bakü'de eğitimime devam ettim. 2013 yılında hem İzmir Ege Üniversitesinde Halkla ilişkiler ve tanıtım hemde Bakü'de İktisat Üniversitesinde endüstri mühendisliğini kazandım. Bakü'deki üniversiteyi tercih ettim ve bir müddet orda okudum. Sonra Erzurum Atatürk Üniversitesine başvurdum ve Moleküler biyoloji ve genetik bölümünü kazandım. Bakü'deki üniversiteyi bıraktım ve eğitimime devam etmek için Atatürk üniversitesine geldim. Şuanda adı geçen üniversitete öğrenci olarak eğitimime devam etmekteyim. Erzurumda yaşıyorum.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir