BilimGenelMakalelerSağlık

Lyme (lyme borreliosis) Hastalığı

Google News Abone Ol

Lyme nedir?

Lyme hastalığı ilk defa 1975 yılında Amerika da görülmüştür.Diğer bir adıyla lyme borreliosis olan lyme hastalığı bilim insanları tarafından 1980’li yılların başında ilk defa ABD’de  Connecticut Eyaleti’nin Lyme Kasabası’nda tanımlandığı için bu isimle anılıyor.1978 yılında lyme hastalığının nedeninin keneler olduğu belirtilse de 1982 yılına kadar hastalığın asıl etkeni bilinmemekteydi. Ancak 1982 ylında Willy Burgdorferi tarafından etkenin borrelia genindeki bir bakteri olduğu bulunmuştur.Bu nedenle bu bakteri türüne “Borrelia Burgdorferi” adı verilmiştir.

Lyme hastalığı kene ısırması sonucu bakteriyel nedenlere bağlı oluşan bir hastalıktır.Kene ve benzeri bakteriler, insan vücuduna yapıştıktan sonra,taşıdıkları virüs ya da bakterileri insanlara bulaştırabilirler. Lyme hastalığı özellikle “geyik kenesi” olarak adlandırılan bir kene türünde bulunan Borrelia bakterisinin insana bulaşması sonucu oluşur. İlk önce sadece basit bir romatizma olduğu düşünülürken, son 20 yılda diğer hastalıkları taklit ettiği ve sanıldığından daha yaygın olduğu anlaşılıyor.  Sebep olduğu şikayetlerle 300’den fazla hastalığı (Romatoid artrit,Tüberküloz,Alerji,Bronşit,Kronik kalp yetmezliği,Parkinson,Lösemi,Tip 2 Diyabet,Multipl Skleroz,HIV ve AIDS,Hipertiroidi,Alzheimer,Menenjit,Astım,Akciğer kanseri,Otizm, Demans,Ülseratif kolit,Lenfoma vb.)taklit eden lyme hastalığı bu nedenle genelde taklit ettiği hastalıkların tanısı ile yaşamak durumunda kalıyor.Geçmişte hastalığın sadece kenelerle yayıldığı düşünülürken günümüzde kan emen birçok canlı (bit, pire, sivrisinek, tahtakurusu, at sineği vb) ile ilerlediği anlaşılıyor.

Lyme Hastalığının Belirtileri

Lyme hastalığının en önemli belirtisi bu hastalığa özgü görülen “öküzgözü eritem” olarak da adlandırılan bir sivrisinek ısırığının kabarıklığına benzeyen küçük,kırmızı belirti olan”eritema migrans“tır. Ortası açık kenarları kırmızı ve iç içe geçmiş halkalar şeklinde görülen bir tür kırmızılıktır. Bu kırmızılık kene ısırmasından sonra 3 gün ile 1 ay arasında görülür ve hastalık tanısı konur.Yumru,genellikle bir kene ısırığı ya da kenenin çıkarıldığı bölgede gözlenir ve birkaç gün içerisinde kaybolursa bu oluşum lyme hastalığını göstermez.

  • Kene ısırığı yanındaki lenf bezlerinde şişkinlik
  • Baş ağrısı
  • Yorgunluk
  • Eklem ağrısı
  • Titreme-ürperti
  • Düzensiz kalp atışları gibi kalp problemleri
  • Göz iltihabı
  • Karaciğer iltihabı
  • Boyun tutukluğu

Lyme Hastalığının Tanısı

Lyme hastalığının tanısı diğer birçok hastalıklarda da görülür. Bu nedenle eğer öküzgözü eritemi göremiyorsanız hastalık için tanı daha da zorlaşır.Dahası lyme hastalığı ileten keneler  başka hastalıklarda yayabilir. Hastalığın teşhis edilmesinde hastanın yaşadığı şikayetler çok önemlidir. Doktor hastanın beyanları ve kene maruziyetine bağlı kalarak teşhis koyabilir. Aynı zamanda enfeksiyonun ilk birkaç hafta sonrasında antikor gelişmesinin başlamasıyla kan testleri uygulanabilir. İlk zamanlarda uygulanması doğru sonucu vermeyebilir çünkü ilk evrede antikor gelişmez ve testin sonucu negatif çıkabilir.

Özellikle ilkbahar,sonbahar ve yaz zamanı doktorunuz açık ortamda olup olmadığınızı sorgulayıp detaylı bir şekilde tıbbi geçmişinizi araştırabilir.Genel fizik muayene sırasında lyme hastalığından şüphelenirse teşhisi doğrulamak için birtakım testler isteyebilir.Bu testler ise;

  • Enzime bağlı immünosorbent deneyi (ELISA) testi: Lyme hastalığını tespit etmek için en sık kullanılan yöntemdir. Burgdorferi’ye karşı oluşan antikorları tespit eder ancak bazen yanlış-pozitif sonuçlar verebildiğinden teşhis için tek test olarak kullanılmaz.
  • Western blot testi: ELISA testi pozitifse, bu test genellikle tanıyı doğrulamak için yapılır. Western blot, B. burgdorferi’nin çeşitli proteinlerine karşı antikorları tespit eder.

Lyme Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

  • Lyme hastalığı, bakteriyel bir hastalık olduğu için tedavisinde antibiyotikler kullanılır .Oral antibiyotikler: Bunlar erken evre lyme hastalığının standart tedavisidir. Oral antibiyotikler genellikle 8 yaşından büyük çocuklar ve yetişkinler için doksisiklin; küçük çocuklar ve hamile veya emziren kadınlar için amoksisilin veya sefuroksim içerir. Genellikle 14 ile 21 günlük bir antibiyotik kürü önerilir. Ancak bazı çalışmalar 10 ile 14 gün süren kürlerin de eşit derecede etkili olduğunu göstermektedir.İntravenöz antibiyotikler: Hastalık, merkezi sinir sistemine ilerlemişse, doktorunuz 14 ile 28 gün boyunca intravenöz bir antibiyotik ile tedavi önerebilir.

Lyme hastalığının erken evrelerinde uygun antibiyotiklerle tedavi edilen insanlar genellikle hızlı ve tamamen iyileşir. Oral tedavi için yaygın olarak kullanılan antibiyotikler, doksisiklin, amoksisilin veya sefuroksim aksetildir. Bazı nörolojik veya kardiyak hastalık formları olan kişilerde seftriakson veya penisilin gibi antibiyotiklerle intravenöz (damar yollu) tedavi gerekebilir.

Lyme Hastalığı Bulaşıcı Mıdır?

Kene yoluyla bulaşan lyme hastalığı, kenenin deriye yapışması itibarıyla bulaşma riski taşır. Kenenin ciltte yapışık kaldığı süre bulaşma riskinin artmasında etkili rol oynamaktadır. Lyme hastalığının bulaşma yollarından bir diğeri ise nadiren de olsa kan naklidir. Kenenin deriyi ısırmasından itibaren ilk 24 saat içinde bakteri kana karışmaya başlar. Lyme hastalığı keneler yoluyla bulaşsa da kene lyme hastalığına yakalanmaz. Siyah bacaklı kenelerin görülmeyecek kadar küçük olması nedeniyle birçok kişi kene ısırığını hissetmeyebilir. Taşıyıcı kenenin cildi ısırmasından sonra kana karışmaya başlayan bakterinin kan yoluyla beyne ulaşması söz konusu olabilir. Beyne ulaşan bu bakteri beyinde kalıcı hasarlara neden olabileceği gibi ölümle de sonuçlanabilir. Lyme hastalığı insandan insana bulaşmaz. Siyah bacaklı kenenin veya geyik kenesinin ısırmasıyla bulaşan lyme hastalığı kene haricinde sinek, sivrisinek, pire ve böcekler yoluyla da bulaşmaz. Lyme hastalığı kişiden kişiye bulaşmamakla birlikte nadiren de olsa emziren annenin sütü yoluyla bebeğe bulaşabilir. Bu nedenle emziren annenin lyme hastalığına yakalanması durumunda bebeğini emzirmemesi önerilmektedir.

Lyme Hastalığına Karşı Ne Tür Önlemler Almalıyız?

Lyme hastalığını önlemenin en iyi yolu, kenelerin yaşadığı alanlardan, özellikle de uzun otlu ormanlık alanlardan uzak durmaktır. Eğer cilde bağlı bir kene bulunursa, panik yapılmamalıdır. Kene mümkün olduğu kadar çabuk çıkarılmalıdır. Bunun için mümkün olduğunca cildin yüzeyine yakın yerden keneyi kavramak için ince uçlu cımbız kullanılmalıdır. Kene çıkarılırken bükmeden veya sarsmadan direk yukarı doğru çıkarılmalıdır. Eğer ciltte kenenin ağzı gibi bir bölümü kalırsa bunlarda cımbızla çıkarılmaya çalışılmalıdır. Eğer kalan parçalar kolayca çıkarılamıyor ise cilt iyileşmeye bırakılmalıdır.Kene çıkarıldıktan sonra, kene ısırık alanı ve eller alkol, iyot veya sabunla suyla iyice temizlenmelidir.Kene parmakla asla ezilmemelidir. Ayrıca uzun ve örücü kıyafetler tercih etmek,böcek kovucular kullanmak,bahçenizi kenelerden arındırmak için önlem almak ve keneyi en erken doğru bir biçimde çıkarmak gibi basit önlemler alıp hastalığa yakalanma riskinizi azaltabilirsiniz.

Ayşe Nur Ülker

Atatürk Üniversitesi Biyoloji Bölümü öğrencisiyim.

5 Yorum

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir