Kas vücuda şekil veren, iskelet ve iç organların doğru hareket etmesini sağlayan yapılardır. Kaslar liflerin bir araya gelerek oluşturdukları demetlerdir. Kasları inceleyen bilim dalına, myologia-miyoloji denir. Latincede musculus kas demektir. Kısaca “M” harfi ile gösterilir. Kaslar kemiklere origo ve insersio denilen noktalardan bağlanır.
Kasların Görevleri
- Rahatça gevşeyip kasılabilirler.
- İskelet sistemi, kasların yardımıyla vücudun hareketini sağlar.
- İskeletin üzerine yapışarak vücuda şekil verir.
- İskelet kasları, kasılma esnasında ısı oluşturur.
- Kanın vücuttaki dolaşımına yardımcı olur.
- Kalbin çalışmasındaki en etkili elementlerden biridir.
- Enerjinin ve gıdanın depolandıkları alanlardır.
- Nefes alıp-vermek, konuşmak, yemek yemek, sindirim gibi eylemlerde etkin rol oynar.
- Doğum esnasında esneyip, gevşeyerek doğuma yardımcı olur.
Kas Çeşitleri
Kaslar bulundukları yerlere ve işlevlerine göre değişiklik göstermektedir. Bunlar;
1)Çizgili Kaslar (İskelet Kası)
Çizgili kas hücreleri, uzun ve silindir şeklinde hücrelerdir. Bir kas teli boyunca birden çok çekirdek bulunur. Kas hücrelerinin sınırları belirli değildir ve sitokinez (sitoplazma bölünmesi) görülmez. Beynin kontrolünde, isteğimizle çalışırlar. Düz kasa oranla daha hızlı kasılırlar.
Eklem bacaklılardaki kaslar bu tiptendir. Çizgili kas liflerinde açık ve koyu bantlar, özel proteinlerin farklı düzende sıralanmasından oluşur. Bu proteinler aktin (açık) ve miyozin (koyu) dir. İnsan vücudunda 300 çiftten fazla
çizgili kas vardır. Toplam vücut ağırlığının yarısından fazlasını oluştururlar.
Vücuttaki Çizgili Kaslar
- Toraks
- Kol
- Abdomen
- Bacak
- Sırt
- Baş
- Boyun
2)Düz Kaslar
Düz kas hücreleri mekik şeklindedir. Otonom sinir sisteminin kontrolünde, isteğimiz dışında çalışırlar. Kasılmaları yavaş ve düzenlidir. Yorulmadan çalışırlar.
Omurgalılarda sindirim, solunum, dolaşım, üreme ve boşaltım sistemlerinin duvarlarında bulunur. Eklem bacaklılar hariç, omurgasız hayvanlar düz kaslara sahiptir. Her hücrede bir tane çekirdek bulunur. Kalp haricindeki tüm iç organların yapısında bulunur. Her hücrede bir tane çekirdek vardır.
3)Kalp Kası (Miyokard)
Çizgili kas yapısındadır, isteğimiz dışında çalışır. Liflerindeki telcikler tek çekirdeklidir. Çekirdekler hücrenin ortasında bulunur. Kalp kası dallanmış bir yapıya sahiptir. Kas telleri kısa boyludur. Birbirine bağlandıkları yerlerde ara diskler bulunur.
Kaslar Nasıl Kasılır?
Her kas lifinde de miyofibril olarak bilinen ipliksi görünümlü protein şeritleri bulunur.Bunlar kasılabilir protein olarak bilinen miyozini(kalın flamentler) ve aktini (ince flamentler) bir arada tutar.Her kas, her biri liflerin bir sıra dahilinde olduğu çeşitli demetlerden meydana gelir. Bu liflerin içinde ince ve paralel iplikcikler yani miyofibriller bulunur.
Aktin; lifsi bir polimer halinde kasların yapısında bulunan ve gerek kasların gerek başka hücrelerin kasılmasında önemli rol oynayan bir proteindir. Troponin ve tropomiyozinden oluşur.
Miyofibril; kas dokuda bulunan ve kas dokunun en önemli özelliği olan kasılıp gevşemeyi sağlayan protein iplikçiklerdir. Miyofibrillerin filamentleri, yani miyoflamentler, iki tipten oluşur: kalın ve ince.
İnce filamentler başlıca aktin proteininden oluşur. Kalın filamentler başlıca miyozin proteininden oluşur.
Kasın Kasılması İçin Gereken Elemanlar
- ATP
- Kalsiyum
- Miyozin
- Troponin
- Tropomiyozin
- Sinyal Uyarısı
Kasın kasılması için gerekli elemanları öğrendikten sonra şimdi kasıl nasıl kasıldığına bakalım.
Kasın kasılması için öncelikle gerekli sinyallerin iletilmesi gerekir. Sinir hücrelerinin aksonlarıyla kas elektriksel olarak uyarılır. Elektriksel uyarı kimyasal uyarıya dönüştürülerek hücre zarı boyunca elektrik yükünü değiştirir. Sarkoplazmik retikulumdaki reseptörlere gelen sinyal kalsiyum salınımını gerçekleştirir. Kalsiyum aktindeki troponin başına bağlanarak miyozin başı hareket eder ve kasılma gerçekleşir.
