Beyaz kan hücreleri, kırmızı kan hücreleri ve trombositler vücut fonksiyonu için gereklidir ancak plazma da en az bu kan bileşenleri kadar önemlidir. Aslında plazma kanın en büyük kısmıdır. Kanın toplam içeriğinin yaklaşık % 55’ini oluşturur. Kan plazmasını kandan ayırmak çok kolaydır. Kan hastadan alınır, ardından santrifüje katılır. Kan döndükçe ağır kan hücreleri dibe çöker ve plazma yukarı çıkar. Tek başına izole edildiğinde, kan plazması açık sarı renkli bir sıvıdır. Plazmanın yaklaşık %92’si sudur. Ayrıca albümin, gama globulin ve anti-hemofilik faktör gibi %7 hayati proteinler ve %1 mineral tuzları, şekerler, yağlar, hormonlar ve vitaminler içerir.
Kan plazmasının birincil amacı besin maddelerini, hormonları ve proteinleri vücudun ihtiyacı olan bölgelerine taşımaktır. Kan plazması ayrıca kandaki tüm elementlerin dolaşım sistemi üzerinden hareket etmesini sağlar. Kan basıncı ve hacmini korumaya yardımcı olur. Sodyum ve potasyum gibi elektrolitleri kaslarımıza taşır. Vücutta hücre fonksiyonunu destekleyen uygun bir pH dengesinin korunmasına yardımcı olur.
Sağlık Açısından Önemi
Kan plazması birçok ciddi sağlık probleminin tedavisinde kritik bir bileşendir. Bu nedenle insanlar kan plazması bağışlamaya sıkça teşvik edilir. Su, tuz ve enzimlerle birlikte insan plazması immünoglobulinler (antikorlar), pıhtılaşma faktörleri, albümin ve fibrinojen proteinleri gibi önemli bileşenler içerir. Kan bağışı yaptığınızda, sağlık uzmanları bu hayati bileşenleri plazmanızdan izole edebilir ve çeşitli ürünlere konsantre edebilir. Bu ürünler daha sonra yanık, şok, travma ve diğer tıbbi acil durumlardan muzdarip insanların hayatlarını kurtarmaya yardımcı olabilecek tedaviler olarak kullanılır.
Plazma Bağışı
Plazma bağışında bulunmak istiyorsanız tabii ki de öncelikle kanınızın sağlıklı ve güvenli olduğundan emin olmak için önceden bir tarama sürecinden geçebilirsiniz. Ve nitelik olarak plazma donörüne uygun görülürseniz tıpkı kan bağışı gibi kanınız bir koldaki damara yerleştirilen iğne ile çekilir. Daha sonra özel bir makine plazmayı (ve genellikle trombositleri) kan örneğinizden ayırır. Bu işleme plazmaferez denir. Bağışçı olarak tercihen erkeklerden, gebe kalmamış (doğum,düşük,kürtaj) kadınlardan ve kan transfüzyonu yapılmamış kişilerdir. Bağışlanan plazma, değerli pıhtılaşma faktörlerini korumak için bağışlandıktan sonraki 24 saat içinde dondurulur. Bir yıla kadar saklanabilir ve gerektiğinde hastaya transfüzyonu için çözdürülebilir.
COVID-19 İçin İmmün Plazma Tedavisi
Çin’in Wuhan kentin de görülen daha sonra hızla dünyaya yayılıp pandemi haline geçen salgın olarak bildiğimiz Covid-19 Aralık ayından bugüne kadar birçok insanın hayatını kaybetmesine sebep olmuştur ve hala da olmaktadır. Dünya çapında büyük bir korkuya neden olan pandemi için bu kısa süre zarfında kesin bir tedavi yöntemi ya da aşıdan söz edemeyiz. Ancak Ebola olarak dünya gündemine gelen salgın hastalıkta da kullanılan yöntem olan plazma tedavisi, Covid-19 testi pozitif çıkmış daha sonra tedavi görüp iyileşen hastaların kanından plazma alınımının salgın ile mücadele eden hastaları iyileştirme yöntemi olarak kullanmak uygun görülmüştür. 18-60 yaş arası bağışçılar immün plazma bağışı yapabilirler. Ayrıca bağışçı adayı, hastanede yatarak tedavi görmüş bir kişi ise en az 24 saat ara ile iki nazofarenks sürüntü örneğinin SARS-CoV-2 moleküler test sonuçları “NEGATİF” bulunmalı ve iyileşmesinin üzerinden 14 gün geçmiş olmalıdır.
Plazma bağışında bulunan kişi bazı testlerden geçirilir ve test sonuçları uygun olan bağışçı adaylarının aferez yöntemiyle immün plazması alınır.Vücutta bulunan antikor diğer hastalara, özellikle entübe edilmiş ya da yoğun bakımdaki akciğer harabiyeti, doku harabiyeti olmuş ağır hastalara uygulandığında doku rejenerasyonu açısından katkı sağladığı da öne sürülmüştür.
