Bazı uzmanların “Cansız bir nesnenin veya vucüdun bazı kısımlarının tahrik edici olarak algılanması,” olarak tanımlarken bazı uzmanların “cinsel ilginin insan vücudu ile yakın temasta olan eşyalar (eldiven, ayakkabı, çorap, külotlu çorap vb.) üzerine odaklanması” olarak tanımladığı fetişizmin net tek bir tanımı bulunmamaktadır. Bununla birlikte fetişizmle ilgili bütün tanımların ortak noktasında bir nesneye (cansız veya vücut bölümü el ayak vs. ki vucüt bölümlerinde en yaygını ayaktır. Ayak fetişinin biyolojik temellerinin olduğu da söylenmektedir) karşı, cinsel bir haz oluşturmak için duyulan uzun süreli kompülsif ilgi bulunmaktadır.
Gerek DSM–IV’ e (psikolojik bozukluklar için tanı kriterleri el kitabı) gerek ise ICD-10’a (hastalık ve sağlık sorunlarının uluslararası sınıflama sistemi) göre normal cinsel ilginin anormal derecede abartılması söz konusudur. Tanı koyabilmek için ise bu durumun altı aydır devam ediyor olması ve bireyin işlevselliğinin bozulmuş olması gerekmektedir.
Fetişizm Mekanizması
Fetişizmin nedenlerine baktığımızda birçok farklı kuram ve yaklaşımın kendi perspektifleri dahilinde farklı açıklamaları mevcuttur. Psikanalizin kurucusu Freud’a söz vermek gerekirse kendisi burada asıl önemli olanın fetiş nesnesinin temsil ettiği şeyin asıl önemli olduğunu söylemektedir. Freud ve taraftarları fetiş nesnesinin çok özel bir penisi ‘annenin penisini’ temsil ettiğini savunmaktadırlar. (Burada hadım edilme korkusu ve ödipal bir karmaşa söz konusudur. Konuyu daha iyi anlayabilmek için Freud’un psikoanalitik kuramına göz atabilirsiniz.) Ayrıca penis, vajina, dışkı vb. şeylere dair inkarı temsil ettiğini de söylemektedir. Buradan fetiş nesnesini farklı fetişlere göre farklı anlamları temsil edebileceğini çıkarabiliriz.
Fetişizmin erkeklerde daha fazla görülmesini ise Boos ve Greenacre; Erkeğin tür rolünü (üreme) gerçekleştirmek için cinsel eylemi icra etmek zorunda olmasına bağlarlar. Bu nedenle erkekler kendi güçlerine, arzularını uyandırmaya ve kanalize etmeye ihtiyaç duyarlar.
Becker, Ölümü İnkar kitabında Boos’un bir hastasının deri fetişizmini şöyle ifade etmektedir: Ne zaman (kadınların çizmelerini) görse veya dokunsa, “dünya mucizevi şekilde değişiyordu. Her zaman kasvetli, yalnız, başarısız, sıkıcı ve anlamsız gibi görünen şey, o andan itibaren uzaklaşıyor ve derinden bana ışık ve çekicilik yayılıyor. Bu deri nesneler, ışığını başka her şey üzerine saçan “tuhaf bir hale” ye sahipmiş gibi görünüyordu. Saçma fakat deri, bir peri prensine benziyor. İnanılmaz bir güç, mana bu eldivenden, kürklerden ve çizmelerde yayılıyor ve beni tamamen kendimden geçiriyordu…”
Kaynaklar ve İleri Okuma:
- Ada, E. O., Yavuz, E., & Canturk, G. Fetişizm: Bir Olgu Sunumu. Journal of Forensic Medicine, 15(3), 30-32.
- Becker, E. (2013). Ölümü inkar. İz Yayıncılık.
