BilimGenelMakaleler

Tıbbi Bitkisel Ürünler ve Özellikleri

Google News Abone Ol

Bitkisel Ürün Nedir?

Destekleyici ürünler bitkilerin işlem görmüş veya işlenmemiş kısımlarının extre veya uçucu yağlarından oluşmaktadır. Bu bitkisel kısımlar tohum, gövde, yaprak ya da meyvelerden oluşmaktadır. Tablet kapsül veya toz şeklinde piyasaya sürülmüşlerdir. Yunanca phytos + therapy kelimelerinin birleşmesinden türetilen fitoterapi kelimesi ise bitkilerin çeşitli formlarda tıbbi amaçla kullanılması anlamına gelmektedir. Bu şekilde yapılan tedaviye “Fitofarmakoterapi” adı da verilmektedir.

WHO raporuna göre dünya nüfusunun %70-80’ni bitkisel ürünlerden yararlanmaktadır. Her 5 yetişkinden birinin bitkisel ürün kullandığı ve bitkisel ürün kullanım sıklığının giderek artıığı (yaklaşık yılda %20 oranında)  rapor edilmişti. Bitkisel ürünler hipertansiyon, diyabet, hiperlipidemi ve kanser, immün sistem yetmezliği gibi kronik hastalıklar, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklarda, üst solunum yolu enfeksiyonlarında, mide- bağırsak rahatsızlıklarında, fiziksel ve bilişsel performansı artırmak amacıyla sıklıkla kullanılmaktadır. Bitkisel ürünlerin doğal kaynaklı olmaları güvenli oldukları anlamına gelmemektedir.

En Sık Kullanılan Bitkisel Ürün – İlaç Etkileşimleri

İlaçlarla birlikte kullanımı ciddi bitkisel ürün- ilaç etkileşimlerine yol açabilmektedir. İlaçlarla etkileştiği rapor edilen bitkiler St Johns’s wort (Hypericum perforatum)  Gingo  ( Gingo Biloba), Gingseng ( Panax Gingseng), Ginger (Zingeber officinale), Garlic (Allium sativum), Echinasea ve Valerian’dır. Bitkisel ürünlerle etkileşime giren ilaçlara arasında antikoagülanlar, atitrombotikler, kardiovasküler ilaçlar, immünosüpresan ilaçlar, sedatifler, antidepresanlar, statinler, antikanser ilaçlar ve anti-HIV ilaçlar yer almaktadır. Bitkisel ürün-ilaç etkileşimleri özellikle teröpatik indeksi dar olan ilaçlarda önemlidir

Bitkisel İlaçlar ve Özellikleri
Bitkisel İlaçlar ve Özellikleri

Bitkisel Ürün – İlaç Ekileşimlerinin Mekanizması

Farmakokinetik Etkileşimler: Bitkisel ürünler ve ilaçlar arasındaki farmakokinetik etkileşimler ilaçların atılım, dağıtım, emilim ve metabolizmasında değişikliğe neden olurlar. Bitkisel ürün- ilaç etkileşimleri  sitokram P450 enzimleri (CYP450) ve P-glukoproteinleri (P-gb)  düzeyinde de görülebilir. Sitokrom p-450 ve P-glukoprotein’ i inhibe ederek  veya indükleyerek bunların substratı olan ilaçların emilim, dağılım, metabolizmalarını değiştirebilir. Bu ilaçların plazma proteinlerini değiştirmek suretiyle farmakolojik etkilerinde azalma veya artmaya yol açabilirler, yan etki ve toksik etki görülme riskinin artırabilirler. Bitkisel ürünlerin enzim sistemlerinden özellikle CYP3A4 ve CYP2C9 enzimleri olmak üzere CYP2D6, CYP1A2, CYP2E1 ve CYP2C19 enzimlerini aktive ettiği gösterilmiştir. İlaçlar hem CYP enzimlerinin P-gb enzimerinin substratı olabileceği gibi bunların ayrı ayrı substratı da olabilirler. Bitkisel ürünlerde hem CYP enzimleri hem de P-gb’leri inhibe ederek veya indükleyerek bir ilacın farmakokinetiğini değiştirebilirler.

Farmakodinamik Etkileşimler: Farmakodinamik etkileşimler ise aditif ve sinerjistik etki ile ilacın etkisinde atrışa veya antagonistik etki ile ilacın etkisinde azalma veya tedavisinde yetersizliğe neden olmaktadır. Bu etkileşmeye örnek olarak varfarinin antikoagülan aktivitesinin gingo bitkisi tarafından artırılması veya benzodiazepinlerin sedatif etkisinin valerian bitkisi tarafından artırılması verilebilir.

Meydana Gelebilecek Yan Etkiler

Bitkilerin yan etkileri ve ilaçlarla birlikte kullanıldığında ortaya çıkacak ilaç  etkileşimleri tam olarak bilinmemektedir. Antibiyotiklerle birlikte günlük olarak alınan yiyecekler ve yiyeceklere ilave edilen baharatlardaki maddelerin etkileşime geçerek istenmeyen yan etkilere ve etkinliğinin azalmasına  neden olduğu belirtilmektedir. Bitkisel ilaçların gebelerde ve süt veren annelerde kullanılması sakıncalıdır. Ayrıca bu tür ürünlerin bebek ve çocuklarda da kullanılmasından kaçınılmalıdır. Çünkü çocukların fizyolojisi yetişkinlerden farklıdır, metabolik enzim sistemleri tam olarak gelişmemiştir ve vücut ağırlıklarına göre doz ayarlaması yapılamadığı için toksik dozlara kolaylıkla ulaşılabilmesi mümkündür. Bunun yanında çok miktarda ilaç kullanmak durumunda olan yaşlı hastalar ise ilaç etkileşimleri bakımından en çok sorgulanması gereken gruptur. Doktor önerisine ihtiyaç duyulmadan birçok tıbbi bitki (papatya, adaçayı, nane, limon otu vb.) hemen her evde hafif rahatsızlıkların iyileştirilmesinde kullanılmaktadır. Gebelikte kontrolsüz ve yanlış kullanma sonucunda  sağlığa zarar veren durumlar ortaya çıkabilir. Bu bakımdan önemli hastalıkların tedavisinde yanılgıya düşmemek için mutlaka doktor önerisi ve tedavisine ihtiyaç vardır.

Kaynakça

  1. Kalkan Ş.,(2017) “Bitkisel Ürünlerle Tedavilerde İlaç Etkileşimleri”, DEÜ Tıp Dergisi,Cilt:31(1),41-50
  2. Dişli M. ve Yeşilada E.,(2019), “Türkiye’de Bitkisel Tıbbi Bitkisel Ürünler”,Biotecnhol and Strategic Healty Res.2019;3,13-21
  3. Faydaoğlu E. ve Sürücüğolü M.,(2011) “Geçmişten Günümüze Tıbbi Aromatik Bitkilerin Kullanımı ve Ekonomik Önemi”,Kastamonu Üni.,Orman Fak. Der.,11(1),52-67

Kübranur Çelik

?‍?Bandırma 17 eylül üniveristesi beslenme ve diyetetik bölümü öğrencisiyim ?Afyonkarahisar ?Fitoterapi ?Vegan ve vejeteryan beslenme ??‍♀️Spor,sağlık,gıda,

2 Yorum

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir