Duyusal Diyet Nedir?
Duyusal diyet terimi ilk kez Patricia Wilbarger tarafından, belirli duyusal deneyimlerin mesleki performansı nasıl geliştirebileceğini ve duyusal işleme sistemlerinin aksamasını düzeltmeye yardımcı olabileceğini açıklamak için kullanılmıştır. Bu diyet kişiye özel olarak ergoterapistler tarafından hazırlanır. Kişiye özel olmasının sebebi her çocuğun ihtiyaçlarının farklı olmasından kaynaklanmaktadır. Öncelikle yiyecekle alakası olmayan bir diyettir. Bir çocuk nasıl her gün yemek yeme ihtiyacı duyuyorsa duyusal girdi ihtiyacının da karşılanması gerekir. Eğer çocuk bu girdiyi çevresinden alamazsa davranış problemleri, kendini kontrol edebilme ve organize olma becerilerinde sıkıntı yaşar. Bunun için duyusal sistemlerimize daha fazla girdi sağlamak gerekir. Duyusal sistemlerimiz şu şekildedir:
- Propriyoseptif Sistem: Propriyoseptif girdi eklem, kas ve bağ dokulardan gelen beden algısını içerir. Sürekli zıplamak, oyun oynamak isteyen çocuklar için koordine olabilmeyi ve vücut farkındalığı kazanılmasını sağlar. Örnek olarak atlama, ağır nesneleri itme-çekme, derin baskı verilmesi verilebilir.
- Vestibüler Sistem: Bu sistem hareket ve dengeyi içerir. Bazı çocuklar sürekli hareket etmek isterken bazıları hareketsiz ve sakin olmayı tercih edebilir. Bu durumda vestibüler girdi için sallanma, dönme, sıçrama aktiviteleri çalışılabilir.
- Taktil Sistem: Dokunma hissini içerir. Nesnelere sürekli temas etmek isteyen çocuk için gerekli olabilir. Örnek olarak farklı dokuların (pirinç, kuru fasulye, nohut, mercimek vs.) olduğu kutu oyunları, hafif-derin basınç verilebilir, titreşimli cihazlarla masaj yapılabilir.
- İşitme sistemi: Sürekli mırıldanan, bağıran çocuklar için gerekli olabilir. Örneğin kulaklıkla müzik dinleme, gürültü yapan oyuncaklarla oynamak, müzik aleti kullanılabilir.
- Görme Sistemi: Görsel girdi arayan çocuk nesnelere daha yakından bakabilir. Dönen ve renkli oyuncaklar ilgisini çekebilir. Odaklanma sorunu yaşayabilirler. Bunun için ışıklı oyuncaklar, renkli kartlar ve parlak nesnelerle aktivite yapılabilir.
- Koku alma Ve Oral Duyu Sistemleri: Kokuyu ve tadı nasıl işlediğimiz ile ilgilidir. Çocuklar bu duyusal girdi arayışına girdiklerinde çeşitli nesneleri yalayabilir, ısırabilirler veya koklayabilirler. Bunun için çiğneme oyuncakları, sakızlar, krakerler kullanılabilir. Koku için uçucu kokulu yağlar kullanılabilir. Örneğin vanilya ve gül sakinleşmek için, nane ve limon gibi kokular ise canlandırmak için kullanılabilir.
Örnek Bir Duyusal Diyet
Oyunları sert şekilde oynayan, kendini sakinleştirmekte zorlanan ve cisimleri çiğnemekte zorlanan bir çocuk için:
- Sabah: Simit ve granola tarzı çiğnenebilir yiyeceklerin olduğu bir kahvaltı yapılabilir. Kahvaltı masasını kurmak için bir şeyler taşımasına izin verilebilir. Yemekten sonra titreşimli diş fırçası kullanılabilir.
- Öğlen: Çiğnemesine yönelik yiyecekler tekrardan tercih edilebilir. Sıkı bir şekilde sarıldığı salıncaklarda sallanabilir. Pilates topu yardımıyla basınç verilebilir.
- Akşam: Yemek hazırlamasına yardım ve ağır şeyler taşıması sağlanmalıdır. Ağız için minik masajlar yapılabilir.
- Gece: Uyku zamanında ağırlıklı battaniyeler kullanılabilir. Yatmadan rahatlatıcı duş alınabilir. Titireşimli fırçayla masaj ve diş fırçalama işlemi gerçekleştirilebilir.
