Covid-19 Aşıları Nelerdir?

Son zamanlarda  gündemi oldukça meşgul eden covid-19 aşıları hakkında güven dolu mesajlar verilse de  halkın büyük çoğunluğunda karşılık bulamamış, hatta bir çoğu covid-19 aşılarına karşı kesin bir tavırla karşı çıkmaktadır. Peki bu gerçekten de korkulacak bir durum mu? Daha önce pandemi sürecinin dünya ekonomisine etkisini ele almıştık (Covid-19’un Dünya Üzerindeki Etkisi). Bu yazımızda ülkemizde ve dünyada ki güncel covid aşı durumlarını ele almış olacağız.

Sinovax Covid-19 Aşısı

Bilindiği üzere ülkemiz ilk aşı anlaşmasını Çin ile sağlamış olup görünen o ki ilk faz aşıları Çin merkezli  Sinovac firması tarafından üretilen Covid-19 aşısı ile yapılacaktır. Hatta 50 milyon doz  aşı için anlaşma yapılmış olup ilk faz aşılara ülkemizde de başlanıldı. Geçtiğimiz günlerde  Çin Hükümeti ülkede virüsten dolayı sınır kapılarını kapatma kararı almıştır. Tam da bu noktada akıllara şu söz  ‘Kelin ilacı olsa kendine sürerdi.‘ geliyor. Ve bunun yanı sıra aşı için iki ülke arasında ki mütabakatın ardından Çinli Sinovac şirketi, sinovac.com alan adından yayın yapılan kurumsal web sitesine Türkiye’den erişimleri engelledi. Daha sonra oluşan tepkiler üzerine erişim engeli kaldırıldı ancak neden buna ihtiyaç duydukları hala merak konusu. Çin aşısı ile ilgili olarak Hacette Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, ”Rusya ve Çin koronavirüs aşılarında adenovirüs tip5 kullanıldığını belirterek, insanların büyük bir çoğunluğu; bu hastalığı atlattığı için immün sistemin doğal bir bağışıklık oluşturduğunu ve dolayısıyla aşının bu durumda etkisiz kalacağını söyleyenler var, mantıken bu düşünce doğru.” açıklamasını yaptı.

Güncel Covid-19 Aşıları

Daha önce üretilen aşı gruplarının istenilen kaliteye ve güvenirliliğe ulaşması yıllar sürmüştü ancak covid 19 aşısı çok hızlı bir şekilde gelişti ve literatüre girdi. Geniş kitlelerle yapılan çalışmalar sonunda 11 aşıdan yalnızca 4 tanesi yüksek başarı oranı gösterdiler. Sırasıyla Biontech, Gamaleya Enstitüsü, Moderna ve son olarak Oxford 3. faz çalışmalarında alınan ilk sonuçların yüksek oranlarda etkili olduğunu duyurdular. (Görsel 1)

Görsel 1:  Faz 3 aşılarının başarı oranları

Özellikle Biontech ve Moderna tarihte RNA teknolojisi olarak yapılan ilk aşı türleri olmuştur. Bilindiği üzere geleneksel aşı türlerinde hastalığa sebebiyet veren virüs, ya zayıflatılarak ya da inaktif bir şekilde vücuda enfekte edilerek immün sistemin doğal bağışıklık oluşturmasına bağlı çalışan etki mekanizmalarına sahiptir. RNA tabanlı aşılarda ise virüsün tamamı yerine virüse ait ilgili genetik materyalin vücuda aktarımı ile bir bağışıklık sistemi oluşturulmaya çalışılmaktadır. BioNtech ve Moderna aşıları RNA tabanlı, Sputnik V ve Oxford/Astrazeneca aşıları da viral vektör tabanlı aşılar. Bakıldığı zaman aşılar arasında hem üretimden önce hem de üretimden sonra temel farklılıklar oluşmaktadır. Özellikle viral tabanlı aşılar üretim aşamasında bir canlı ortama ihtiyaç duyduğu için besin gereksinimi 2 katına çıkmaktadır. Ancak  RNA tabanlı aşıların üretimi nispeten daha kolay ve hızlı gerçekleşmektedir.  Saklama ve kullanım aşamalarında muhafaza edilirken RNA  tabanlı aşılar RNA nın sahip  olduğu kırılgan yapısından dolayı daha düşük sıcaklıklarda korunmak zorundadır.  Tabi aşılar arasında bir takım fiyat farklılıkları da mevcut durumdadır. (Görsel 2)

Görsel 2: Aşıların saklanma ve maliyet bilgileri

Türkiye’de Aşıyla İlgili Son Durum

Çinli Sinovac şirketinin ürettiği aşı Türkiye’de bin 300’e yakın gönüllü üzerinde denenmiş ve yüzde 91,25 oranında koruma sağladığı açıklanmıştı. Ancak geçtiğimiz günlerde Brezilya da ki aşılama sürecinin ardından 9300  kişi için  başarı oranının %50,38 olarak açıklanması tedirginlik yarattı. Bu arada İsrail hükümeti Pfizer şirketinin aşılarının uygulandığı 13 vatandaşın yüz felci geçirdiği açıklamasını yaptı.

Geçtiğimiz günlerde ülkemizde de başlanan aşı süreci an itibariyle 1 milyon kişiyi aşmış bulunmaktadır. Öncelikli olarak sağlık çalışanları ve bazı siyasi liderler aşı olarak bir yandan da aşının güvenirliliğini yansıtmış oldular.  Yapılan ilk doz aşılardan sonra  15 ila 30 gün içerisinde ikinci doz aşının vurulması hedeflenmektedir. Bu sayede oluşan antikor miktarına ikinci dozdan sonra vücut immün yanıt olarak daha kararlı bir yapıya dönüşecek. Tabi işin teorik boyutu bu yönde, pratiğe ne şekilde yansıyacak  zamanla görmüş olacağız. Biz henüz aşılama sürecine yeni yeni girmişken başta İngiltere olmak üzere bazı avrupa ülkelerinde mutasyona uğramış virüs vakaları tespit edilmiş durumda. Her ne kadar bilim adamları ve şirketlerden ardı ardına gelen ”Mutasyonlu virüs aşı etkinliğinde herhangi bir hasara yol açmamıştır” açıklaması gelse de sonucu zamanla hep birlikte görmüş olacağız.   Bu aşamada asıl önemli olan husus toplumun  büyük çoğunluğunun aşı yaptırmış olmasıdır. Ancak toplumsal bir aşılama ile sonuçlar çok daha hızlı ve rahatlatıcı olacaktır.

Ülkelere Göre Aşı Durumları

Dünya geneline baktığımız zaman  49 ülkede yaklaşık olarak 40  milyon doz aşı yapılmış durumda. Bu alanda en fazla aşıyı yaklaşık 3,5 milyon doz aşı ile İngiltere başı  çekmektedir. Onun ardından İsrail ve İtalya en fazla aşı yapılan ülkeler sıralamasındadır.  Ancak bakıldığı zaman buı ülkeler; Pfizer/BioNTech, Moderna, Az/Oxford, Sputnik V gibi  yüksek başarı oranı gösteren aşıları sipariş vermiş ve uygulamıştır. Çin patentli aşı olan Sinovac ise Türkiye’nin  yanı sıra Endonezya, Brezilya ve Şili gibi ülkelerce sipariş edilmiş ve kullanılmıştır. Brezilya aynı zamanda Sinovac aşı şirketinin ortağı durumunda ve ilk faz  aşılarının ardından başarı oranını ülke bazında %75 lerde açıklarken son açıklanan güncel başarı oranı %50,38 olarak kayda düşmüştür. (Görsel 4)

Görsel 4: Bazı ülkelerin güncel aşı havuzundan verdikleri sipariş miktarı ve çeşitleri

Bazı Yan Etkileri

Yapılan aşılar için sağlık bakanlığı olası birtakım yan etkileri ve uygulanabilecek bazı ilk yardım uygulamalarını güncel Covid19 aydınlatma platformunda  halka açık şekilde paylaşmış durumda. Bazı yan etkileri şunlardır.

Hafif ateş, titreme 
İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınızdan emin olunuz, parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanabilirsiniz.

• Baş ağrısı 
Parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanabilirsiniz.

• Kas/eklem ağrısı 
İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınızdan emin olunuz, parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanabilirsiniz.

• Kusma, ishal 
Bol sıvı takviyesi yapabilirsiniz, beslenmenizi ishal diyetine uygun olarak düzenleyebilirsiniz. Ağızdan sıvı ve gıda alınamayacak kadar kusma olması durumunda sıvı kaybı olabileceğinden sağlık kuruluşuna başvurunuz.

covid19.saglik.gov.tr

Bu durumda bazı sorulması gereken sorular doğuyor;

1. Biz neden FDA onayı almış ve üstelik yüksek başarı oranı göstermiş aşıları kullanmıyoruz?
2. Mutasyona uğrayan virüse karşı aşılar ne denli etkili olabilecek?
3. Neden ülkemiz SİNOVAC aşısını tercih etti? Avrupa neden Sinovac aşısına güvenmedi?
4. Siz aşı olmayı düşünüyor musunuz? Neden?

Bu sorular için düşüncelerinizi ve sizin de merak ettikleriniz varsa yorumlar kısmından iletebilirsiniz.