Motor Gelişimi Nedir?
Motor gelişimi hareket etme yeteneğidir.Hareketlerimizi doğru ve koordineli yapabilmek için beynimizin doğru ve tam zamanında komut vermesi gerekir.Motor gelişimi ince ve kaba motor olmak üzere iki grupta inceleyebiliriz.
Kaba Motor Gelişimi Nedir?
Büyük kas gruplarını içeren tüm vücudu içeren fiziksel becerilerimizdir. Örneğin yürümek,ayakta durmak,koşmak gibi becerilerimizi yapabilmemizi sağlar.Ayrıca topu yakalama,atma ve tekme atma gibi el-koordinasyon becerilerini de içerir.
Kaba Motor Gelişimi Neden Önemlidir?
Büyük kas grup becerileri bize günlük hayat fonksiyonlarını yerine getirme konusunda yardımcı olur.Örneğin sandalyede dik durabilmeyi yürümeyi sağlar.Ayrıca oyun alanı becerileri (tırmanma vb.) veya spor becerileri (topa vurma vb.) gibi işlevleri yerine getirmemizi sağlar.Bunun haricinde günlük hayatta giyinirken duruşumuzu korumamıza yardımcı olur.
Aylara Göre Kaba Motor Gelişimi Nasıl olmalıdır?
-
- 1. ay: Yüzüstü pozisyonda baş kaldırabilmeli ve sırtüstü yatarken başını çevirebilmelidir.
- 2. ay: Doğru yüzüstü yatarken uzanmaya çalışabilir.
- 3. ay: Başını dik tutmalıdır.
- 4. ay: Oturma pozisyonda başı dik tutabilmeli,öne arkaya sallanabilmelidir.Yan yatarken sırtüstü dönebilir.
- 5-6. ay: Yuvarlanabilir.Destek alarak ayağa kalkmaya çalışabilir.Desteksiz oturmaya başlayabilir.
- 7-8. ay: Desteksiz oturabilir.Yüzüstü yatarken sırtüstü dönebilir.Sekizinci ayda destek almadan oturma pozisyona geçebilir.Sürünebilir.
- 9-10. ay: Emeklemeye başlar.Desteklendiğinde ayakta durabilir.Yerden tutunarak kalkar.Eliyle eşya tutabilir.
- 11-12. ay: Desteksiz yürüyebilir.Yatar pozisyondan oturur pozisyona geçebilir.
- 1-2 yaş: Emekleyerek merdiven çıkabilir.Koltuğa tutunarak çıkabilir.Koşabilir,top atabilirler.İki yaşına doğru desteksiz merdiven inip çıkabilir ve dengesini kaybetmeden topa vurabilirler.
- 3-6 yaş: Üç yaşlarında 3 pedallı bisiklete binebilir.Atlama, tek ayak üstünde durma becerileri gelişir.Topu yakalama,daha uzağa atma işlevleri gelişir.Belirli bir yüksekliğin üstünden atlayabilir.
İnce Motor Gelişimi Nedir?
Küçük kas grupları (el ve parmak) kullanılır.Örnek olarak yazı yazma,düğme ilikleme,makas kesmek ve ayakkabı bağını bağlama becerileri verilebilir.Dikkat ve konsantrasyon gerektiren faaliyetlerdir.2 yaşına kadar ince motor gelişimi kaba motor gelişimine göre daha yavaştır.
İnce Motor Gelişimi Neden Önemlidir?
İnce motor gelişimiyle el-göz koordinasyonu gelişir.Çocuk dikkatini toplamayı öğrenir.Bunların haricinde akademik becerilerimizin gelişmesi için bu motor becerilerimizin de gelişmesi gerekir.
Aylara Göre İnce Motor Gelişimi Nasıl Olmalıdır?
- 1. ay: Elleri yumruk haline getirebilir.
- 2-3. ay: Ellerini açmaya başlar ve nesneleri kavramaya çalışır.
- 3-6. ay: Her iki kolu ile oyuncaklara ulaşır.Nesneleri bir elinden diğerine geçirebilir.İki elini bir arada tutabilir.Eliyle bir yüzeye vurabilir.
- 6-9. ay: Şişe gibi nesneleri tutmaya başlar.Nesneleri sıkar,parmaklarıyla iterek hareket ettirebilir.
- 9-12. ay: Kendi elleriyle tutabilecekleri bardaktan su içebilirler.Nesneleri işaret ve baş parmağı ile kavrama (pinch kavrama) gelişir.Bu şekilde parmaklarıyla yemek de yiyebilirler.Bir kaba küçük nesneleri koyabilir.Kitap sayfaları çevirebilirler.
- 1-2 yaş: Kule inşa edebilir.Alkış tutabilir.Kaşık kullanabilir,fermuar açıp kapayabilir.Kalem tutup karalama yapabilir.Bardaktan dökmeden su içebilir.
- 3. yaş: Yuvarlak çizebilir.Kağıdı ikiye bölebilir.Büyük düğmeleri açıp kapayabilir.
- 4. yaş: Baş parmağıyla tüm parmaklarına teker teker dokunabilir.Çatal kullanabilir.Kendi başına giyinebilir.
- 5. yaş: Kalemi doğru şekilde tutabilir.Ayakkabısını bağlayabilir.Daire şeklini makasla kesebilir ve üçgen çizebilir.
- 6. yaş: Küçük parçalı (16-20) yapbozu yapabilir.Makası iyi kullanır ve bıçak kullanabilir.Bloklarla küçük bir yapı oluşturabilir.Dişlerini fırçalayabilir.
Ergoterapistler Motor Becerilerin Gelişmesi İçin Ne Yaparlar?
Öncelikle kaba motora bakarsak ergoterapistler kaba motor için kaslara odaklanır ve bu kas gruplarını geliştirmek için egzersiz yaptırırlar.Bu egzersizler gövde,güç ve dayanıklılık üzerine yapılır.Koordinasyon ve beden farkındalığı üzerine çalışır.Praksis (hareketi planlama) üzerine çalışılır aynı zamanda uyarıcı etkiyi arrtırıp çocuğun dikkatini toplamalıdır.Dayanıklılık ve toleransı geliştirmek için aktivitelerin kademeli ve sıralı şekilde artması gerekir.Çocuğun görevleri planlama ve öngörme yeteneğini geliştirici stratejileri uygulamak da ergoterapinin bir amacıdır.Örneğin çocuk aktiviteyi yapmadan önceonu sözlü bir şekilde betimlemesini isteyebiliriz.Bunlardan yola çıkılarak kaba motor beceri için şunlar yapılabilir:
- “Simon Diyor Ki” oyunuyla beden ve mekan farkındalığı sağlanabilir.
- Sıçrama,tırmanma veya atlama yaptırılabilir.
- Vücudun dengesini arttırmak için değişik yüksekliği olan zeminlerden yürüme aktivitesi yapılabilir.
- Tek ayağıyla dengede dururken bir taraftan nesne yakalama oyunu oynanabilir.
- Yüzmeye yönlendirilebilir.
İnce motor beceriye gelecek olursak önceliklikle çocuğun hangi elinin baskın olduğuna bakarız ve aktivitelerde baskın olmayanı da sık sık kullanmaya çalışmalıyız.Örneğin bir blok yapımında bir el üst üste dizerken diğer el legoları tutacak şekilde olursa aktivitede iki el entegre olmuş olur.Parmak kavrama gelişimi için sadece iki parmağın kullanımına yönelik aktiviteler yapılabilir.Mandallar gibi araçlarla parmakların gücünü arttırmaya yönelik çalışmalar yapılabilir.En önemlisi çocuğun yapmak zorunda olduğunu vurgulamak yerine onu teşvik edip katılımını arttırmalıyız.Buna yönelik şu aktiviteler yapılabilir:
- Oyun hamuru ile şekil çıkarma,yuvarlama,parça koparma gibi oyunlarla parmakları aktif olarak kullanabiliriz.
- Legoları birbirine takıp çıkararak bina oluşturma oyunu ile parmakların gücünü arttırabiliriz.
- Kavanoz kapağı açmasını sağlayabiliriz.
- Bağcık,ip ile kurdele yapma çalışması yapılabilir.
- Şönil gibi araçları delikli bir kaptan geçirme aktivitesi yapılabilir.
- Maşa veya cımbızı kullanması gereken (bir kaptan bir kaba nesne koyma gibi) aktiviteler yaptırılabilir.
- Makas yoluyla kağıtları kesme aktiviteleri yapılabilir.
- Süngeri suya batırıp boş bir kaba sıkma gibi aktivitelerle parmak ve kavrama gücü arttırılabilir.