Dünyada bir deha olarak tanınan Albert Einstein onun hakkında matematik tarihinin en önemli kadını diyordu. Sadece matematik alanında değil aynı zamanda fizikte de büyük çalışmalara imza atan, teoremleri günümüzdeki çalışmalara yön veren Emmy Noether kimdir? Bilim dünyasında görelilik teorisi kadar önemli olan Neother Teoremi nedir?
Alman matematikçi ve teorik fizikçi Emmy Noether 23 Mart 1882 tarihinde doğmuştur. Bir tümör sebebiyle olduğu ameliyat sonucu oluşan komplikasyonlardan dolayı 14 Nisan 1935 tarihinde hayatını kaybetmiştir. Matematikçilerin çoğu gibi genç yaşlarından itibaren insanlığa büyük katkılar sağlamış, 53 yıllık kısa ömrüne yaşadığı zorluklara rağmen çok şey sığdırmıştır.
Emmy Noether ve Kariyeri
Emmy Noether, çocukluk döneminde matematiğe çok fazla ilgi duymasa da daha sonra matematik alanında çalışmalar yapıp tarihin en büyük matematikçilerinden biri olmuştur.
18 yaşındayken Emmy Noether erkek kardeşinin öğrenim gördüğü, babasının matematik profesörü olduğu Erlangen Üniversitesi‘nde matematik dersleri almaya karar vermiştir. Ancak yaşadığı dönemde kadınlar üniversitelere veya eğitim veren herhangi bir kuruma öğrenci olarak kabul edilmiyordu, o dönemde kadınlara sadece sınıfları denetleme izni veriliyordu. Derslerde sadece oturmasına izin verilmesine rağmen iki zorlu yılın sonunda matematikte doktora öğrencisi olabilmek için sınava girme hakkını kazandı ve sınavı başarıyla geçti.
Emmy Noether matematikte doktorasını aldıktan sonra öğretmen olarak iş bulmak istedi. Ancak yine bir zorlukla karşılaştı çünkü Erlangen Üniversitesi kadın profesörlere öğretmenlik şansı vermiyordu. Bunun üzerine Noether babasına Erlangen Matematik Enstitüsü‘nde yardım etmeye karar verdi. Burada çalıştığı sırada herhangi bir ödeme veya fakülte üyeliği almadı. Tüm bunlara rağmen çalışmalarına devam etti ve çok geçmeden yazılarını yayınlamaya başladı.
1915 yılında dönemin dünyaca bilinen en önemli matematik araştırma merkezi olan Göttingen Üniversitesi‘nin matematik bölümüne David Hilbert ve Felix Klein tarafından davet edildi. Burada David Hilbert’in adı altında dört yıl boyunca çalıştıktan sonra David Hilbert ve Albert Einstein‘ın yardımlarıyla privatdozent derecesini ardından 1922 yılında doçent doktor derecesini aldı. 1933 yılına kadar Göttingen Üniversitesi’nde çalıştı.
1908-1915 yılları arasında genel ve teorik cebir üzerine çalışırken 1915 yılından sonra Einstein’ın genel görelilik ilkesi üzerine çalıştı. 1915 yılında Einstein görelilik teorisini yayınladığında Noether de değişkenler teorisini görelilik teorisinin bazı kısımlarında uygulamaya başladı ve böylelikle Noether Teoremi şekillenmeye başladı.
Noether Teoremi
Emmy Noether’in cebire yaptığı büyük katkıların yanı sıra fizik için çok önemli bir buluşu vardır. Noether teoremine göre; doğanın her simetrisi mutlaka bir korunum yasasına neden olur, doğada bulunan her korunum yasası bir simetriyle ilişkilidir.
Fizik yasaları dün olduğu gibi bugün de aynen geçerlidir. Noether teoremi, fizik yasalarının değişmezliğini enerjinin korunumuyla ilişkilendirir. Örneğin bir sistem uzaydaki ötelemeler altında değişmezse bu durumda çizgisel momentum korunur, bir sistem bir nokta etrafındaki dönmeler altında değişmez ise açısal momentum korunur. Aynı şekilde elektrodinamiğin ayar dönüşümleri altında değişmiyor olması yük korunumuna neden olur.
Noether’in büyük bir öneme sahip olan bu teoremiyle birlikte fizik yasalarındaki simetriler ve korunum yasalarının doğrudan alakası anlaşılmıştır ayrıca bu teori fizik problemlerinin çözümünde kolaylıklar sağlamaya devam ediyor.
Noether Teoremi hakkında daha fazla bilgi almak için bu videoyu izleyebilirsiniz, iyi seyirler.
Başarılı bir çalışma olmuş
Teşekkürler, yazılarımızı takipte kalmanız dileğiyle.