Çocuklarda Enürezis ve Enkoprezis

Enürezis

Takvim veya gelişimsel yaşı en az 5 olan çocuğun, 3 ay boyunca, haftada en az 2 kez, istemli veya istemsiz olmasına bakılmaksızın idrarını giysilerine veya yatağına yineleyen biçimde kaçırarak altını ıslatması ve bu alt ıslatmanın anatomik bozukluk, endokrin, nörolojik sorunlardan yada ilaca bağlı nedenlerden kaynaklanmamasıdır. Alt ıslatma sadece gecenin belli bir saatine veya uykunun özel bir dönemine özgü değildir. Gün içinde de olabilir.

Genelde psikolojik faktörler rol oynasa da, yavaş kazanılan mesane kontrolü, nöromüsküler ve bilişsel gelişim, sosyal-duygusal etmenler, tuvalet eğitimi ve genetik etmenler de enürezise/enkoprezise neden olmaktadır. Kardeş doğumu, okula başlama, yeni bir eve taşınma, ebeveynlerin boşanması, ölüm gibi çocuğun hayatını etkileyecek yeni veya zorlu yaşam olayları çocuklar da gerilemeye neden olmaktadır.

Genelde düşük sosyo-ekonomik sınıflarda, geniş ailelerde ve annenin eğitim seviyesinin daha düşük olduğu durumlarda ve erkek çocuklarda daha sık görülmektedir.

Enürezis İki Şekilde Sınıflandırılmaktadır. Bunlar;

• Birincil Alt Islatma: Çocuk doğduğu zamandan itibaren idrar kontrolünü hiç kazanamamıştır, bu genelde gelişme ve fizyolojik gecikmelerinde ortaya çıkar.
•  İkincil Alt Islatma: Çocuğun idrar kontrolünü kazandıktan ve en az 6 aylık bir dönem kuru kaldıktan sonra tekrar alt ıslatma davranışına gerilediği durumlardır. Bu durum psikolojik yada medikal kökenli olabilmektedir.

Çoğu çocukta enürezis;

• Hiperkativite
• Davranım problemleri
• Kaygı bozuklukları
• Gelişim gerilikleri
• Öğrenme bozuklukları

birlikte görülmektedir.

Enkoprezis

Takvim veya gelişimsel yaşı en az 4 olan çocuğun en az 3 ay boyunca, ayda en az 1 kez, istemli veya istemsiz olmasına bakılmaksızın dışkısını giysilerine veya yatağına yineleyen biçimde yapmasıdır. Boşaltım genelde istemsiz olur fakat iradeli bir şekilde yapıldığı da olur.

Birçok enkopretik çocuk istemli dışkı tutmaya veya ağrılı dışkılamaya istinaden dışkılarını tutar ve kabız olurlar. Birikmiş ve katı dışkı his kaybına ve basınca, duyarsızlaşmaya neden olduğundan, bu çocuklar dışkılama gereksinimlerinin farkına varmazlar ve sonucunda az miktarda sıvı ya da katı dışkı sızıntısı ile çamaşır kirletirler. Duyusal ipuçlarının azalması veya kaybolmasıyla da zamanla kokuya alışarak rahatsız olmazlar. Bu çocuklarda az da olsa tuvalet kullanma korkusu vardır.

Enkoprezis Türleri:

• Birincil Enkoprezis: Çocuk doğduğu zamandan itibaren dışkı kontrolünü hiç kazanamamıştır, bu genelde gelişme ve fizyolojik gecikmelerinde ortaya çıkar. İstemsizce olan kaçırmalardır.
• İkincil Enkoprezis: Daha önceden dışkı kontrolünü kazanmış ve en az bir yıl boyunca kontrol edebildikten sonra çocuğun tekrardan eskiye dönmesidir. İstemli dışkı kaçırma söz konusudur ve psikolojik altyapısı yüksektir.

Çoğu çocukta enkoprezis;

• Dikkat eksikliği,
• Hiperaktivite,
• Koordinasyon güçlüğü,
• Kaygı bozuklukları,
• Gelişim gerilikleriyle birlikte görülmektedir.

Dışa atım sorunları çocuğun sosyal ve akademik yaşamında belirgin bozulmaya neden olabilen hastalıklardır. Enürezis/Enkoprezis zamanında tedavi edilmezse çocukta özgüven kaybı, benlik saygısında azalma, içine kapanma, sosyal izolasyon, başarıda düşüş, depresif eğilimler, suçluluk duygusu gibi oldukça ciddi psikososyal sorunlar ortaya çıkabilir.

Enürezis Ve Enkoprezis’in Sebepleri Nelerdir?

• Ailesel geçiş olasılığı yüksektir. Altına kaçıran çocukların çoğunun anne yada babasının çocukluğunda aynı durum vardır. Özellikle babada varsa bu olasılık daha da yükselir.
• Çocukta gelişimsel gecikmeler olabilir.
• Çocuğun tuvalet eğitimi sürecinin nasıl geçtiği çok önemlidir.  Uygun olmayan tuvalet eğitimi çocukta gece alt ıslatmalarına zemin hazırlar. Çocuğun fizyolojik,psikolojik ve bilişsel olarak hazır bulunmadığı zamanda, erkenden verilen  tuvalet eğitimi çocukta inatlaşmaya yol açar. Özellikle titiz anneler tuvalet eğitimi sürecinde başarısız oldukça daha çok konunun üstüne giderek, aşırı önlem alma yolunu tercih ederler ve tuvalet eğitimiyle ilgili çocuk üzerine baskı kurmaya çalışırlar. Çocuk da kendince aşırı titiz ve baskıcı annesini bu şekilde cezalandırmak isteyebilir. Bu nedenle tuvalet eğitimi sırasında çocuğa karşı anlayışlı olunmalı ve katı cezalardan kaçınılmalıdır.
• Sonradan başlayan enüresizlerin büyük kısmı yaşam olaylarıyla ilgilidir. Ailede ölüm, ayrılık, boşanma, taşınma, geçimsizlik hatta okul başarısızlığı gibi stres ve  travma yaratıcı etkenler bu alanda sorunlara yol açabilir.
• Ailenin aşırı hoşgörülü yada aldırmaz tutumları da çocukta bebeksi kalma isteği doğurabilir ve çocukta geriye dönüş(regresyon) olabilir.
• En sık görülen sebeplerden biri de kardeş doğumudur. Çocuk anne babasının eski ilgisini kazanmak için kardeşi ile aynı düzeye gerileyebilir ve bebek gibi davranabilir.
• Mesane kapasitesinin daha düşük olması, mesanede enfeksiyon veya idrar yollarının tıkanık olması idrar kaçırmaya neden olabilir.
• Hormonal sebepler olabilir.  Yetişkinler geceleri gündüze göre 2-3 kat daha az idrar üretir. Yeni doğanlarda ise böyle bir mekanizma henüz kurulmamıştır. İdrar üretimini kısıtlayan hormon 3 yaş civarında salgılanmaya başlar. Bu hormonun salgılanmasındaki gecikmeler de gece alt ıslatma problemini ortaya çıkartabilmektedir.

Neler Yapılabilir?

• Çocuğa tuvalet eğitimi 2–3 yaş civarında kas gelişimini tamamladıktan sonra verilmeli ve tuvalet eğitiminde baskıcı olunmamalıdır. Anne ve babanın tuvalet kontrolü üzerinde aşırı baskıcı ve titiz olması çocuğun bu davranışını kullanarak anne ve babasını kontrol altına almasına sebep olabilir.
• Ceza çocuğun kaygı düzeyini oldukça arttıracağından çocuğa altını ıslattığı için asla ceza verilmemelidir.
• Çocuğunuzu altını ıslattığı için suçlamayın ve diğer çocuklarla karşılaştırmayın.
• Uyku saatinden önce çocuğunuza sulu gıdalar ve içecekler vermekten kaçının.
• Çocuğunuzun tuvaleti geldiği zaman tutmasına müsaade etmeyin ve ihtiyacının bir an önce giderilmesini sağlayın.
• Çocuk oyuna daldığı zaman tuvaletinin geldiğini hissetmeyebilir veya oyununu bırakmak istemeyebilir, ara ara çocuğunuzun yanına giderek tuvaletinin olup olmadığını sorarak hatırlatmalar yapabilirsiniz.
• İleri yaştaki çocukların geceleri yatağını ıslattığı için altlarının bezlenmesi son derece yanlış bir tutumdur. Bu davranış çocuğun kafasının karışmasına neden olabilir.
• Başkalarının yanında bu konuyu gündeme getirmeyin.
• Çocuğunuz altını ıslattığı için kendisini suçlu, güçsüz ve güvensiz hissedebilir onunla duygularını paylaşın ve bu durumun geçici olduğunu ifade edin.
• Altını ıslattığı saatleri önceden tespit ederek o saatlerde çocuğunuzu tuvalete kaldırabilirsiniz.
• Çocuğunuzu gece tuvalete kaldırdığınızda uyanık olmasına dikkat edin ve ona yardımcı olması için tuvaletin ışığını açık bırakabilirsiniz.
• Çocuğunuzla birlikte bir tablo oluşturarak kuru olarak uyandığı her gün tabloya güneşli sticker, ıslak uyandığı günlere yağmurlu sticker yapıştırarak çocuğunuzu kuru uyanmaya teşvik edebilirsiniz.
• Çocuğunuza bu konuyla ilgili hikaye kitapları okuyabilirsiniz.
• Çocuğunuzun duygularını dışarı yansıtabilmesi için evde bir tiyatro oyunu kurgulayıp canlandırabilirsiniz.
• Sorunun devam ettiği durumlarda bir Çocuk Gelişimi Uzmanına başvurabilirsiniz.

Kaynak Ve İleri Okuma:

• http://www.armpsikiyatri.com/anne-babalara-oneriler/